Thủ tướng: Phát triển kinh tế tập thể phải xuất phát từ nhu cầu của người dân

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chủ trì Hội nghị.

Vị thế của KTTT dần được khẳng định

Tại Hội nghị, báo cáo của Ban Chỉ đạo đổi mới, phát triển KTTT, hợp tác xã (HTX) cho biết, qua 15 năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 13-NQ/TW ngày 18/3/2002 Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 5 (khóa IX) về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT, nhận thức các quan điểm phát triển KTTT của các cấp ủy Đảng, chính quyền và nhân dân đã có sự chuyển biến tích cực. Vị trí, vai trò của HTX đối với phát triển kinh tế hộ thành viên, kinh tế địa phương nói riêng và toàn bộ nền kinh tế nói chung dần được khẳng định.

Cùng với đó, sau 15 năm triển khai Nghị quyết và hơn 7 năm kể từ khi Luật HTX năm 2012 được thông qua, khu vực KTTT, HTX đã có bước phát triển và đạt được nhiều kết quả tích cực, số HTX hoạt động hiệu quả không ngừng tăng lên, chiếm khoảng 57% trong tổng số HTX nông nghiệp, khoảng 50-80% trong tổng số HTX phi nông nghiệp.

Về tổ hợp tác, đến nay, cả nước có hơn 101.400 tổ hợp tác, tăng 0,58% so với năm năm 2003; thu hút 1,34 triệu thành viên tham gia, tăng 57,3%; có khoảng 1,1 triệu lao động thường xuyên, tăng 11,2%; doanh thu bình quân đạt 408 triệu đồng/1 tổ hợp tác/năm, tăng 75,7%; thu nhập bình quân đạt 26 triệu đồng/1 lao động/năm, tăng 21%...

Về HTX, toàn quốc có 22.861 HTX, tăng 59% so với năm 2003; thu hút gần 6 triệu thành viên tham gia; số lao động làm việc trong HTX là 1,2 triệu người, tăng khoảng 14,8%; doanh thu bình quân đạt trên 4,4 tỷ đồng/1 HTX/năm, tăng gấp 5,2 lần; thu nhập bình quân của lao động thường xuyên đạt khoảng 36,6 triệu đồng/năm, tăng khoảng 133%... Số lượng HTX thành lập mới tăng nhanh qua các năm, từ 969 HTX thành lập năm mới năm 2003 lên 2.521 HTX thành lập mới năm 2018, tăng gấp 2,6 lần, tập trung chủ yếu vào lĩnh vực nông nghiệp .

Về Liên hiệp HTX, cả nước có 74 Liên hiệp HTX tăng 49 Liên hiệp HTX so với năm 2003, cả giai đoạn 2003-2018 thành lập mới 51 LH HTX, giải thể 28 liên hiệp. Các Liên hiệp HTX hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực nông nghiệp, chiếm 52,7%; thu hút 375 HTX thành viên, tăng 324 thành viên so với năm 2003, tạo việc làm cho 25,2 nghìn lao động, với tổng số vốn hoạt động là hơn 441 tỷ đồng; doanh thu bình quân 1 liên hiệp là 944 triệu đồng/năm...

Hợp tác để chống chọi với cạnh tranh

Mặc dù vậy, theo đánh giá của các đại biểu, đóng góp của khu vực HTX vào GDP của cả nước còn khiêm tốn và có xu hướng giảm, trung bình đạt khoảng 4%. Tuy nhiên, đóng góp thông qua kênh gián tiếp, tác động tới kinh tế hộ thành viên là khá tích cực, góp phần nâng tỷ trọng đóng góp của khu vực kinh tế cá thể, hộ gia đình đạt 30% GDP cả nước.

Sau khi lắng nghe các báo cáo cũng như các kiến nghị tại Hội nghị, phát biểu kết luận Hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh vai trò của KTTT trong nền kinh tế nhiều thành phần của nước ta, góp phần giúp tạo ra số lượng lớn việc làm, xây dựng các liên kết phát triển mới trong nông nghiệp, cùng với các loại hình doanh nghiệp tạo ra một diện mạo nông thôn mới, phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn, giảm nghèo bền vững, ổn định xã hội.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, Thủ tướng cũng thằng thắn nhìn nhận, so với các khu vực kinh tế khác, tốc độ tăng trưởng của khu vực này chậm, thiếu ổn định, chưa phát huy được tiềm năng của KTTT, HTX. Mô hình HTX kiểu mới thành công số lượng chưa lớn, quy mô HTX còn nhỏ, tính liên kết còn hạn chế, năng lực cạnh tranh thấp. Phương thức sản xuất nhỏ lẻ, người dân còn chưa mặn mà, một bộ phận chưa thật tin tưởng, cuốn hút bởi mô hình HTX kiểu mới.

Nguyên nhân được Thủ tướng chỉ ra là do thể chế pháp luật bảo đảm sự công khai, minh bạch, bảo vệ quyền lợi của hộ thành viên chưa được tốt, dẫn đến tư tưởng hoài nghi sự minh bạch của chính sách, về hoạt động, về sự an toàn trong môi trường kinh doanh, ảnh hưởng sâu đến tâm lý các chủ thể kinh tế. Cấp ủy, chính quyền, cơ quan chức năng, nhất là người đứng đầu, ở nhiều cơ quan, địa phương chưa thật sự quan tâm đúng mức đến hoạt động của HTX, chưa thấy hết được vai trò của kinh tế tập thể mà nòng cốt là HTX trong phát triển kinh tế, ổn định xã hội. Tâm lý hoài nghi về khả năng thành công của HTX còn bị đè nặng bởi sự thất bại của phong trào HTX kiểu cũ trước đây. Các vấn đề về quyền tài sản, nhất là đối với đất đai, của các chủ thể phát triển nông thôn (nông dân, HTX, doanh nghiệp) chưa được xác định rõ và có các giải pháp xử lý căn cơ, bài bản; còn gây nhiều tranh chấp, xung đột ở nông thôn.

Do đó, Thủ tướng nêu rõ, phát triển KTTT có ý nghĩa sâu sắc về kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường và cả về an ninh trật tự. “8,6 triệu hộ nông dân, trên 10 triệu ha đất, hàng triệu mảnh ruộng, vậy mà không hợp tác thì làm sao chống chọi được trong nền kinh tế thị trường nhiều cạnh tranh”, Thủ tướng nhấn mạnh.

Vì thế, về phương hướng, nhiệm vụ thời gian tới, Thủ tướng nhấn mạnh, trước hết cần xác định rằng, phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động của KTTT là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị. Phát triển KTTT phải xuất phát từ nhu cầu của người dân, tổ chức tham gia, phải tôn trọng giá trị, nguyên tắc hoạt động của các tổ chức HTX và phù hợp với điều kiện, đặc điểm, mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội của từng địa phương và của cả nước. Đặc biệt đề cao nguyên tắc “tự nguyện, dân chủ và cùng có lợi” trong hoạt động HTX mà Bác Hồ đã chỉ dạy.

Thủ tướng yêu cầu cần tiếp tục hoàn thiện thể chế phát triển HTX, tổ hợp tác. Liên kết, hợp tác phát triển với các lực lượng kinh tế khác, nhất là với các doanh nghiệp, coi đây là phương thức hiệu quả nhất để nâng cao năng lực công nghệ và giải quyết các vấn đề thị trường cho nông nghiệp, nông dân trong giai đoạn phát triển tới. Phương châm “3 đồng hành, 5 hỗ trợ” phải tiếp tục được quan tâm cụ thể hơn đối với HTX để tạo môi trường thuận lợi, bảo đảm tiếp cận nguồn lực, cơ hội kinh doanh, xây dựng thương hiệu, đào tạo nguồn nhân lực.

Trên cơ sở báo cáo tổng kết, những kiến nghị, đề xuất của các bộ, ngành, địa phương và HTX tại Hội nghị, Thủ tướng giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì phối hợp với Liên minh HTX Việt Nam và các cơ quan liên quan tổng hợp, hoàn thiện báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Hương Dịu