Thực hiện luật mới về giáo dục đại học: Mở rộng 'cánh cửa' tự chủ

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Phùng Xuân Nhạ phát biểu tại Hội nghị. Ảnh: Sỹ Điền

Những vấn đề cần thống nhất nhận thức

Chia sẻ của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Phùng Xuân Nhạ, trên nền tảng xu hướng của tự chủ ĐH, dù với điểm xuất phát thấp, đầu tư thấp, phần lớn các cơ sở giáo dục ĐH sống bằng học phí, nhưng giáo dục ĐH đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận. Đơn cử, trong các bảng xếp hạng ĐH uy tín trên thế giới và khu vực, đều có tên của cơ sở giáo dục ĐH Việt Nam, tuy chưa nhiều.

Bên cạnh đó, về kiểm định quốc tế với chương trình đào tạo, với cơ sở giáo dục cũng gia tăng nhanh… Bên cạnh kết quả đạt được, thực hiện tự chủ ĐH cũng đặt ra một số thách thức, như một số trường thực hiện tự chủ nhưng năng lực còn hạn chế, thực hiện chưa nghiêm, dẫn đến nhiều vấn đề nảy sinh…

Một số nhóm vấn đề quan trọng cần cùng thống nhất nhận thức trong Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục ĐH (Luật 34), Nghị định 99 được Bộ trưởng đưa ra, gồm: Liên quan đến cơ cấu tổ chức nhà trường, thành lập trường trong ĐH, trường ĐH; điều kiện từ trường ĐH sang ĐH; liên quan đến thiết chế Hội đồng trường, Hội đồng trường phải thực quyền. Ngoài ra là một số vấn đề liên quan đến văn bằng, các trình độ đặc thù; tên giao dịch quốc tế của trường, trách nhiệm của Hội đồng trường với tên gọi thế nào và giải trình trước xã hội, trước Bộ GD&ĐT…

Nhấn mạnh việc thống nhất phân công trách nhiệm cho các bên liên quan, theo Bộ trưởng, Bộ GD&ĐT tập trung vào quản lý Nhà nước, không can dự sâu hành chính vào các trường; các cơ quan chủ quản cơ sở giáo dục ĐH khác cũng vậy. Cùng với đó là trách nhiệm của địa phương trên địa bàn quản lý cơ sở giáo dục ĐH, các cơ quan tổ chức liên quan đều cùng phải vào cuộc, phải chịu trách nhiệm theo phân công. Quan trọng nhất là trách nhiệm của các cơ sở giáo dục ĐH.

Bộ GD&ĐT: 4 nhóm việc quan trọng

Với Bộ GD&ĐT, Bộ trưởng đưa ra 4 nhóm việc quan trọng mà các Vụ, Cục thuộc Bộ có liên quan cần phải xây dựng kế hoạch thực hiện chi tiết.

Nhóm thứ nhất là rà soát, sửa đổi, bổ sung, ban hành các văn bản để triển khai Nghị định 99 và các văn bản pháp luật khác liên quan theo tinh thần không phát sinh các thủ tục hành chính và bám sát vào tinh thần tự chủ ĐH, đồng thời chú trọng đến các đối tượng chịu tác động là các cơ sở giáo dục ĐH. “Bộ GD&ĐT tập trung chức năng, nhiệm vụ về pháp chế, tăng cường rà soát, sửa đổi, bổ sung, thay thế, ban hành văn bản, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho các trường, đảm bảo chặt chẽ để quản lý chất lượng; đồng thời tích cực hướng dẫn, kiểm tra, giám sát, xử lý nếu có vi phạm” – Bộ trưởng nhấn mạnh.

Nhóm nhiệm vụ thứ 2, Bộ trưởng giao nhiệm vụ cho các đơn vị chức năng của Bộ hướng dẫn các cơ sở giáo dục xây dựng bộ cơ sở dữ liệu chuẩn về giáo dục ĐH quốc gia. Trên cơ sở chuẩn cơ sở dữ liệu thì chuẩn kết nối; từ điều kiện đảm bảo chất lượng, chất lượng đầu ra, tất cả các chỉ số của một cơ sở giáo dục ĐH phải được công khai, qua đó xã hội và các bên liên quan giám sát.

Thứ 3 là chỉ đạo các trường tăng cường điều kiện đảm bảo chất lượng và kiểm định chất lượng. Bộ trưởng nhấn mạnh việc tiến tới nâng cao chất lượng kiểm định đích thực, để xem chất lượng của ngành, trường, từng cơ sở giáo dục ĐH đang ở đâu so với chuẩn tối thiểu. Làm được như vậy, xã hội sẽ giám sát và bản thân cán bộ, viên chức trong nhà trường cũng thấy mình đang ở đâu để cố gắng.

Bộ trưởng cho biết, hiện nay, các Vụ, Cục rất quyết tâm để tới đây sửa Thông tư về kiểm định viên; đồng thời, có kế hoạch kiện toàn các trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục ĐH theo đúng tinh thần của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục ĐH, Nghị định 99 và các văn bản khác.

Nhóm vấn đề thứ 4 với Bộ GD&ĐT là công tác thanh tra. Nhìn vào thực tế, theo Bộ trưởng, chúng ta có thanh tra, nhưng đâu đó, lúc này lúc khác còn chưa hết được, dẫn đến còn góc khuất chưa được phơi bày. Thanh tra tới đây phải có quy định không tràn lan, đúng, trúng. Bộ trưởng đồng thời khuyến nghị các cơ sở giáo dục ĐH cần kiện toàn bộ phận thanh tra, pháp chế; tăng cường năng lực cho thanh tra đủ mạnh để chủ động rà soát, khắc phục các vấn đề của nhà trường.

“4 nhóm nhiệm vụ này, Bộ đã chuẩn bị kĩ và làm tới đâu chắc tới đó; mục đích không phải để các trường phải tuân thủ mà là để các trường phát triển bền vững trong thực hiện tự chủ” – Bộ trưởng chia sẻ.

Ảnh minh họa/ INT

3 lưu ý với các cơ quan chủ quản

Khẳng định chúng ta vẫn thực hiện chế độ chủ quản, nhưng theo một cách rất khác, Bộ trưởng làm rõ: Chủ quản trước đây nặng về tính hành chính, coi ĐH, trường ĐH như đơn vị trực thuộc giống như các đơn vị khác, áp các quy định về tổ chức bộ máy, nhân sự, các chế độ khác… Nhưng nay, các cơ sở giáo dục ĐH trực thuộc bộ ngành, hay địa phương phải thực hiện theo quy định của Luật 34 và Nghị định 99.

Trước hết, lãnh đạo các bộ ngành, địa phương trực tiếp phụ trách mảng này phải chủ động. Đây là trách nhiệm phân công theo Luật, theo phân công của Chính phủ, chứ không phải “làm hộ” Bộ GD&ĐT; phải rất minh bạch, sòng phẳng, trách nhiệm đến đâu phải thực hiện đúng đến đó.

Vấn đề thứ 2 liên quan đến các cơ quan chủ quản được Bộ trưởng nhấn mạnh là chỉ đạo kiện toàn Hội đồng trường; trong đó, có việc cử đại diện đủ năng lực, trách nhiệm để tham gia Hội đồng trường. Việc bầu được đúng người làm Chủ tịch Hội đồng trường, quy chế tổ chức hoạt động nhà trường, các công việc liên quan đến trách nhiệm quyền hạn của Hội đồng trường cơ quan chủ quản phải có trách nhiệm. Khi có được Hội đồng trường đủ năng lực, trách nhiệm sẽ đại diện được tốt cho cơ quan chủ quản.

Vấn đề thứ 3, theo Bộ trưởng là phải tăng cường kiểm tra, giám sát nội bộ. Những vấn đề xảy ra trong nhà trường, trước hết nhà trường phải tự phát hiện ra, sau đó là cơ quan chủ quản phải phát hiện và xử lý, tiếp đó mới đến cơ quan quản lý Nhà nước, trong đó có Bộ GD&ĐT.

“3 nhóm việc này, cơ quan chủ quản phải chủ động. Đây là trách nhiệm chứ không phải yêu cầu của Bộ GD&ĐT. Bộ GD&ĐT có trách nhiệm phối hợp để cùng các cơ quan thực hiện” – Bộ trưởng cho hay.

5 nhóm việc với cơ sở giáo dục đại học

Với các cơ sở giáo dục ĐH, Bộ trưởng đưa ra 5 nhóm việc cần lưu ý. Trong đó, việc đầu tiên là phổ biến, hướng dẫn, quán triệt sâu rộng quy định của Luật 34, Nghị định 99 và các văn bản hướng dẫn của Bộ GD&ĐT, cơ quan chủ quản, cũng như các văn bản khác đến từng giảng viên, người lao động trong nhà trường.

Tiếp đó, phải có kế hoạch chỉ đạo kiện toàn Hội đồng trường theo lộ trình quy định; tuyệt đối không vì năng lực hay trách nhiệm còn hạn chế mà để trễ quy định này. Người đứng đầu nhà trường phải chịu trách nhiệm với cơ quan chủ quản về tiến độ, chất lượng kiện toàn Hội đồng trường.

Việc thứ 3 là tổ chức xây dựng các văn bản, quy chế tổ chức hoạt động của nhà trường; trong đó đặc biệt là quy chế tổ chức hoạt động của Hội đồng trường bảo đảm chất lượng. Trong quá trình làm cần bám sát Luật, Nghị định, các văn bản khác và tham khảo các cơ sở giáo dục ĐH khác. Bộ GD&ĐT sẽ không có hướng dẫn thêm, để các trường chủ động, nhưng sẵn sàng tư vấn, hỗ trợ, đồng hành cùng các trường để có thể xây dựng được quy chế tốt, khả thi.

Vấn đề thứ 4 được Bộ trưởng nhấn mạnh là phải thực hiện nghiêm lộ trình, tiến độ, các hướng dẫn của Bộ GD&ĐT và cơ quan chủ quản. Các trường trực thuộc Bộ GD&ĐT sẽ gương mẫu làm trước, tiên phong thực hiện tốt Luật 34 và Nghị định 99, tạo chuyển biến rõ nét về chất lượng.

Cuối cùng, theo Bộ trưởng, các trường cần lưu ý có kế hoạch nâng cao năng lực quản trị, trước hết là Hội đồng trường; từng vị trí phải rõ vai trò, “đúng vai, thuộc bài”. Cùng với đó, tăng cường năng lực quản trị nội bộ của Ban giám hiệu, các vị trí chức năng, phòng, ban, khoa. Lãnh đạo nhà trường cần bám sát các mục tiêu đã được Hội đồng trường thông qua để đưa ra quyết định quản lý, không phải dễ làm trước, khó làm sau.

“Bộ GD&ĐT sẽ cố gắng tiên phong làm tốt công việc của mình; đồng thời phối hợp với các cơ quan chủ quản và luôn đồng hành cùng các cơ sở giáo dục ĐH. Chúng ta cùng nhau từng bước, khẩn trương, làm tới đâu chắc tới đó, thì sẽ có một lộ trình tốt để thực hiện Luật 34 và Nghị định 99” – Bộ trưởng thể hiện tin tưởng.

Hiếu Nguyễn