Thương vụ gây 'bão'

Thổ Nhĩ Kỳ đã chỉ trích ngôn từ và cách tiếp cận trong tối hậu thư của người đứng đầu Bộ Quốc phòng Mỹ P.Shanahan là không phù hợp quan hệ đồng minh. Phản ứng của Ankara được đưa ra sau khi ông Shanahan gửi thư cho người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ H.Akar cảnh báo rằng Ankara có thời gian đến ngày 31-7 để từ bỏ thương vụ mua hệ thống tên lửa phòng không S-400 của Nga. Nếu không, Ankara sẽ không được mua khoảng 100 máy bay chiến đấu F-35 của Mỹ cũng như các phi công Thổ Nhĩ Kỳ sẽ bị đình chỉ tham gia chương trình huấn luyện đối với loại máy bay hiện đại nhất này. Washington cũng cảnh báo sẽ áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Ankara nếu Thổ Nhĩ Kỳ vẫn mua hệ thống vũ khí của Nga.

Thương vụ S-400 là một vấn đề gây tranh cãi lớn giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ. Washington nhiều lần cảnh báo việc Ankara tích hợp công nghệ tên lửa của Nga cùng các máy bay chiến đấu của Mỹ sẽ gây ra mối đe dọa cho F-35 và gây nguy hiểm cho nền quốc phòng phương Tây. Tuy nhiên, Thổ Nhĩ Kỳ khẳng định, hệ thống S-400 sẽ tách biệt với cơ sở hạ tầng của NATO tại nước này và không có liên hệ với F-35, đồng thời thể hiện quyết tâm theo đuổi hợp đồng với Nga. Bất chấp sức ép của Mỹ, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ T.Erdogan khẳng định, hợp đồng mua hệ thống tên lửa phòng không hiện đại S-400 của Nga đã được hoàn tất. Ankara sẽ nhận được hệ thống này trong thời gian "rất sớm" sau khi bảo đảm với Tổng thống Nga V.Putin về chính sách không rút lui đối với thương vụ này.

Trước lập trường cứng rắn của Thổ Nhĩ Kỳ, Quốc hội Mỹ đã thông qua nghị quyết kêu gọi chính quyền Mỹ áp dụng các biện pháp trừng phạt Thổ Nhĩ Kỳ nếu Ankara tiếp nhận các hệ thống phòng không S-400 của Nga. Nghị quyết chỉ trích thương vụ của Ankara đe dọa sự thống nhất trong liên minh Mỹ - Thổ Nhĩ Kỳ và làm suy yếu NATO. Lầu năm góc cảnh báo chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ về khả năng sẽ không cho nước này tham gia chương trình huấn luyện với máy bay tiêm kích F-35. Mỹ không hài lòng với việc Thổ Nhĩ Kỳ gửi các nhân viên tới Nga để học cách huấn luyện với hệ thống tên lửa phòng không S-400. Washington cảnh báo, vụ mua hệ thống phòng không S-400 sẽ cản trở khả năng của Thổ Nhĩ Kỳ trong việc tăng cường hoặc duy trì hợp tác với Mỹ và các nước trong NATO, dẫn đến sự phụ thuộc quá mức về kinh tế và chiến lược của Thổ Nhĩ Kỳ vào Nga và làm suy yếu ngành công nghiệp quốc phòng, cũng như mục tiêu phát triển kinh tế đầy tham vọng của Thổ Nhĩ Kỳ. Ðiều này được phía Mỹ cho là sẽ dẫn đến tình trạng mất việc làm, giảm GDP và tác động tiêu cực tới hoạt động thương mại quốc tế của Thổ Nhĩ Kỳ, do quốc gia đồng minh sẽ phải chịu lệnh trừng phạt từ Ðạo luật chống các đối thủ của Mỹ thông qua các lệnh trừng phạt (CAATSA).

Thái độ kiên quyết bảo vệ thương vụ mua vũ khí của Thổ Nhĩ Kỳ là đòn giáng mạnh vào lòng tin giữa Ankara và Washington. Thổ Nhĩ Kỳ dường như bất chấp sức ép của Mỹ để tiếp tục theo đuổi thỏa thuận với Nga. Thực tế, thời gian gần đây, sau những lần "cơm chẳng lành, canh chẳng ngọt" trong quan hệ với đồng minh Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ đã có những chính sách và bước đi riêng. Theo đó, Ankara chú trọng thúc đẩy quan hệ hợp tác kinh tế, quân sự với Nga. Chính sách ngoại giao thực dụng này dù không được các đồng minh trong NATO hài lòng, song giúp Ankara có một vị thế tốt hơn trong khu vực và có một chỗ đứng độc lập hơn, bảo đảm được những lợi ích quốc gia.

Những tranh cãi giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ liên quan hợp đồng mua S-400 tiếp tục gây tổn hại quan hệ giữa hai nước. Tuy nhiên, cả hai bên đều có trách nhiệm phải bảo vệ những lợi ích của đồng minh NATO. Bởi thế, đây vẫn là vấn đề mà Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ phải tiếp tục thương lượng. Bộ Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ cho biết, Tư lệnh NATO, Tướng Mỹ T.Wolters cho biết, Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ tiếp tục duy trì liên lạc về kế hoạch của Ankara mua tên lửa phòng không S-400 của Nga. Theo ông Wolters, mối quan hệ quân sự giữa Mỹ và NATO vẫn vững chắc. Bởi thế, cần vượt qua những căng thẳng mới trong quan hệ giữa hai đồng minh để không gây ảnh hưởng đến khối quân sự hùng mạnh.

MỸ VÂN