Tiana Alexandra: Một người Mỹ gốc Việt với tình yêu quê hương đất nước

Tiana Alexandra (bên phải) và bà Võ Thị Liên, nhân chứng của vụ thảm sát Mỹ Lai năm 1968

Tiana Alexandra tự hào những hình ảnh, những tư liệu quý về Đại tướng Võ Nguyên Giáp, người anh cả của quân đội nhân dân Việt Nam; đồng cảm trước những khoảnh khắc đau thương của dân vô tội trong vụ thảm sát Mỹ Lai do quân đội Mỹ gây ra năm 1968. Những khoảnh khắc về những người thương binh "tàn nhưng không phế", những nỗi đau Da cam, những hệ lụy chiến tranh và những giá trị của hòa bình đã được Tiana Alexandra dựng thành phim tài liệu để tố cáo tội ác chiến tranh, đồng thời mong muốn thế hệ trẻ hôm nay và mai sau luôn phải biết trân trọng sự hy sinh của các thế hệ cha anh, kiến tạo những giá trị hòa bình và tình yêu thương bác ái giữa các dân tộc.

Những tư liệu này, đã gợi nhớ lại trong tôi những kỷ niệm về lần gặp Tiana Alexandra tại Triển lãm 101 khoảnh khắc đời thường về Đại tướng Võ Nguyên Giáp năm 2010. Từ buổi gặp gỡ đó, tôi nhiều lần được bà Tiana Alexandra mời đến xem những thước phim tư liệu lịch sử về Đại tướng, về chiến tranh Việt Nam tại Viện phim Đông Dương của bà ở 23B Hai Bà Trưng (Hà Nội). Và tại đây, lần đầu tiên tôi được xem những thước phim tư liệu về vụ thảm sát Mỹ Lai.

Cũng từ đó, tôi dành thời gian tìm hiểu nhiều thông tin về hành trình hồi hương đầy gian nan của Tiana Alexandra và những đóng góp của bà vun đắp cho tình hữu nghị Việt Nam - Hoa Kỳ. Tiana Alexandra sinh năm 1961 tại Việt Nam với cái tên Thanh Nga. Năm lên 5 tuổi, bà cùng gia đình sang định cư ở Mỹ. Cô bé người Việt nhỏ nhắn ngày ấy thường bị bạn bè bắt nạt nên xin bố mẹ cho theo học võ và trở thành một trong những môn đệ đầu tiên của huyền thoại võ thuật Lý Tiểu Long. Yêu quý cô học trò người Châu Á, Lý Tiểu Long đã giới thiệu Tiana Alexandra với người bạn thân là nhà biên kịch của Hollywood Stirling Silliphant để đưa bà đến với nghệ thuật thứ bảy khi mới 15 tuổi.

Tiana Alexandra từng là học trò của huyền thoại võ thuật Lý Tiểu Long

Về sau Tiana Alexandra trở thành người bạn đời, cũng là người đồng hành với nhiều bộ phim danh tiếng của nhà biên kịch, đạo diễn Stirling Silliphant, một người Mỹ từng giành giải Oscar. Stirling Silliphant từng tham gia Chiến tranh thế giới lần thứ hai, ông dành nhiều thời gian nghiên cứu tư tưởng Phật giáo và dành mối thiện cảm với các nước Á Đông, đặc biệt là Việt Nam.

Năm 1987, đỉnh cao trong sự nghiệp diễn xuất của bà là vai diễn trong bộ phim “Catch the Heat” cùng diễn viên Rod Steiger do chính chồng bà làm đạo diễn. Những tháng năm ở Hollywood, được làm việc với những diễn viên gạo cội có chiều sâu văn hóa đã khuyến khích bà trở về với cội nguồn dân tộc.

Bà là người Mỹ đầu tiên bước chân vào nhà Đại tướng Võ Nguyên Giáp năm 1988 và dành tới 25 năm sau đó để làm phim về Đại tướng và Việt Nam. Một trong những nơi bà tìm đến trong hành trình về với cội nguồn là Mỹ Lai để tìm gặp bà Võ Thị Liên, một nhân chứng lịch sử còn sống sót sau vụ thảm sát của lính Mỹ năm 1968.

Thước phim tư liệu ghi lại cuộc trò chuyện giữa Tiana và bà Võ Thị Liên nhân chứng sống sót duy nhất trong một gia đình có tới 11 người bị lính Mỹ giết hại kể lại sự kiện kinh hoàng đã cướp đi sinh mạng của hơn 500 dân thường tại thôn Mỹ Lai, làng Sơn Mỹ, tỉnh Quảng Ngãi vào sáng ngày 16/3/1968. Tại đây, theo lệnh của cấp trên, lính Mỹ đã tiến hành một vụ thảm sát kinh hoàng có thể coi là đen tối và ghê rợn nhất trong lịch sử quân đội Mỹ.

Tiana Alexandra tự hào về 25 năm làm phim về Đại tướng Võ Nguyên Giáp

Quân đội Mỹ sau đó đã tìm mọi cách che giấu vụ việc và thậm chí coi đó là một "thắng lợi". Người dân Mỹ chỉ biết về vụ thảm sát ghê rợn này hơn một năm sau đó khi phóng viên tự do Seymour Hersh phanh phui sự việc. Hersh viết: "Nhiều người dân đã bị tập hợp thành những nhóm nhỏ, trong khi nhiều người bị đẩy xuống mương trước khi bị lính Mỹ bắn chết, có người bị giết hại ngay tại nhà hoặc trúng đạn lạc. Một số phụ nữ trẻ và bé gái thậm chí bị cưỡng hiếp".

Trong phim, bà Liên đã kể lại những ám ảnh kinh hoàng trước những hành vi man dợ giết người dân vô tội của lính Mỹ ở Mỹ Lai để xác thực lại những bằng chứng mà Seymour Hersh đã phanh phui trước đó.

Kết thúc hơn 3 phút phim tư liệu về vụ thảm sát Mỹ Lai là lời tâm tư của bà Võ Thị Liên nói về mong muốn quan hệ Việt - Mỹ sẽ ngày càng tốt đẹp hơn, càng ngày sẽ có nhiều người Mỹ đến với Việt Nam. Và dù không bao giờ muốn khơi lại quá khứ đâu thương kinh hoàng này, nhưng bà Liên phải kể lại cho tất cả những người Mỹ và cả những người dân trên toàn thế giới biết rõ về sự thật kinh hoàng đã xảy ra Mỹ Lai năm 1968 để trong tương lai không bao giờ lặp lại sự việc đau lòng như vậy ở đâu bất kỳ đây trên thế giới.

Tiana Alexandra và chồng thực hiện một cảnh quay Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong phim From Hollywood to Ha Noi

Đó cũng chính là thông điệp mạnh mẽ nhất, nhân văn nhất, giá trị nhất của bộ phim tài liệu quốc tế với tựa đề “From Hollywood to Ha Noi" (Từ Hollywood tới Hà Nội) do Tiana Alexandra làm đạo diễn. Tại Mỹ, bộ phim này đã gây tiếng vang lớn không chỉ bởi được nhận giải thưởng danh giá tại liên hoan phim năm 1993 mà còn được chiếu tại Nhà Trắng, được sự dụng học liệu trong nhiều trường học. Và quan trọng hơn là bộ phim còn được sử dụng làm tư liệu trong các thuyết trình về quan hệ Việt - Mỹ.

Từ thành công của bộ phim tài liệu đầu tay nêu trên đã tạo động lực giúp Tiana Alexandra làm nhiều bộ phim khác góp phần thắt chặt quan hệ Việt Mỹ, quê hương thứ nhất và quê hương thứ hai của bà.

Nếu bộ phim “Why Việt Nam” nói nhiều về hiện tại và tương lai, về chiến tranh và hòa bình thì bộ phim “General and me” lại nói về hành trình 25 năm làm phim về bậc thầy của cách mạng Việt Nam. Ngoài ra, bà còn dự định làm phim về các anh hùng dân tộc Hưng Đạo Vương - Trần Quốc Tuấn, về phật hoàng Trần Nhân Tông, về các danh nhân văn hóa như Nguyễn Trãi, Chu Văn An, về tục thờ đạo Mẫu...

Tiana Alexandra lưu niệm cùng gia đình tác giả bài viết năm 2010

Có thể nói cuộc gặp định mệnh giữa Tiana Alexandra và Đại tướng Võ Nguyên Giáp năm 1988 đã làm bà thay đổi suy nghĩ về quê hương đất nước, về những người Cộng sản chân chính và cảm nhận sự hòa giải giữa hai dân tộc, xóa bỏ mọi thù hận sau chiến tranh để cùng nhau phát triển vì sự thịnh vượng và hạnh phúc của nhân dân hai nước.

Tôn kính Bác Hồ và Đại tướng Võ Nguyên Giáp, cảm mến hình ảnh anh bộ đội Cụ Hồ luôn sẵn sàng hy sinh vì dân vì nước, tự hào được mang trong mình dòng máu Lạc Hồng và truyền thống mấy ngàn năm lịch sử đã thôi thúc tình yêu quê hương, đất nước trong Tiana Alexandra Silliphant, một người Mỹ gốc Việt hơn 30 năm qua có nhiều việc làm thiết thực góp phần quảng bá và tôn vinh những nét đẹp về Việt Nam - Đất nước - Con người với bầu bạn quốc tế.

Vương Xuân Nguyên