Tiến trình hòa bình bị đe dọa bởi cái chết của nhiều nhà hoạt động xã hội Colombia
Viện Chính sách INDEPAZ cho rằng 734 nhà hoạt động đã bị sát hại trong giai đoạn tháng 1-2016 đến tháng 6-2019. Những con số trên không bao gồm thống kê của Lực lượng Vũ trang Cách mạng Colombia (FARC) về số cựu phiến quân du kích đã bị ám sát kể từ hòa ước do các băng đảng tội phạm thành lập bởi thành viên trước đây của các nhóm vũ trang cánh hữu.
Người dân tuần hành phản đối các vụ giết hại nhà hoạt động xã hội tại Thủ đô Bogota, Colombia
Nhiều vụ án mạng vẫn chưa có lời giải đáp
Thỏa thuận hòa chiến giữa Chính phủ Colombia và Lực lượng Vũ trang Cách mạng Colombia (FARC) chấm dứt hơn 50 năm giao tranh ác liệt giữa Chính phủ và nhóm nổi loạn. Mặc dù tình trạng bạo lực đã thuyên giảm sau khi thỏa thuận được ký vào năm 2016, hàng trăm các nhà lãnh đạo cộng đồng và hoạt động nhân quyền tại quốc gia này vẫn tiếp tục bị đe dọa, tấn công và sát hại với nhiều vụ án mạng vẫn chưa có lời giải đáp.
Các nhà lãnh đạo cộng đồng và hoạt động xã hội tại Colombia có chung các mục tiêu là bảo vệ môi trường, ngăn chặn khai thác trái phép, phản đối quyết liệt sự hiện diện của các nhóm vũ trang và kiên quyết xóa bỏ nguồn gốc của cocain là cây coca. Các tổ chức nhân đạo quốc tế lo ngại rằng họ đang phải chịu rủi ro rất lớn từ các nhóm vũ trang vẫn còn đang hoạt động mạnh tại quốc gia này.
Chính phủ Colombia quy kết trách nhiệm những vụ sát hại cho phiến quân của Lực lượng Giải phóng Quốc gia (ELN) cùng với các băng nhóm tội phạm và lực lượng phiến quân du kích nổi loạn trong hàng ngũ FARC, những kẻ chối bỏ thỏa thuận hòa bình năm 2016. Những nhóm trên đang tranh đấu để giành giật quyền kiểm soát những nguồn thu nhập kếch xù từ việc sản xuất ma túy và các vùng khai thác khoáng sản trái phép, hiện phần lớn vẫn đang được nắm giữ bởi FARC.
Hiện vẫn chưa có thống kê cụ thể về số nhà hoạt động và lãnh đạo cộng đồng bị sát hại kể từ thỏa thuận hòa bình năm 2016. Văn phòng Tổng chưởng lý đưa ra con số là 292 nạn nhân cho khoảng thời gian đầu năm 2016 đến tháng 6-2019. Trong khi đó, văn phòng của nhà giám sát nhân quyền của quốc gia này khẳng định con số phải ít nhất là 486 nạn nhân. Viện Chính sách INDEPAZ cho rằng 734 nhà hoạt động đã bị sát hại trong giai đoạn tháng 1-2016 đến tháng 6-2019. Những con số trên không bao gồm thống kê của FARC về số cựu phiến quân du kích đã bị ám sát kể từ hòa ước do các băng đảng tội phạm thành lập bởi thành viên trước đây của các nhóm vũ trang cánh hữu.
Trở ngại lớn trong các nỗ lực tăng cường an ninh
Những vụ sát hại trên đã dấy lên nỗi lo sợ về một chiến dịch ám sát có tổ chức như từng xảy ra vào cuối những năm 1980 đối với Đảng cánh tả Liên minh Ái quốc (UP). Đảng UP là nỗ lực thành lập đảng phái chính trị đầu tiên của FARC, với hơn 3.000 thành viên và 2 ứng cử viên Tổng thống bị sát hại bởi các tay súng thuộc các nhóm bán quân sự, đôi khi được hậu thuẫn bởi quân đội Colombia. Tổng thống cánh hữu Ivan Duque phủ nhận các nghi vấn cho rằng các vụ sát hại là một phần của kế hoạch mang tính hệ thống nhằm tiêu diệt các nhà lãnh đạo cộng đồng và hoạt động xã hội.
Nhưng thất bại của Chính phủ Colombia để tái chiếm các vùng lãnh thổ FARC từng kiểm soát sau thỏa thuận hòa chiến đã tạo điều kiện cho sự sinh sôi của các nhóm vũ trang, những kẻ không ngại ngần sát hại các nhà đấu tranh nhân quyền, người đại diện cho Cao ủy Liên hợp quốc về nhân quyền tại Colombia Alberto Brunori cho hay.
Những vụ sát hại trên trở thành “cái gai” chính trị cho Tổng thống Ivan Duque - người đang phải chịu nhiều áp lực từ quốc tế trong việc giải quyết thực trạng trên. Vào cuối những năm 2000, các nhà lập pháp Mỹ đã từ chối một Hiệp ước thương mại với Colombia để phản đối những vụ sát hại các lãnh đạo liên đoàn lao động. Nếu phản ứng đối với làn sóng những vụ giết hại mới này trở nên kịch liệt hơn, quan hệ giữa Colombia với Mỹ và các nước Liên minh châu Âu sẽ bị tổn hại nghiêm trọng. Các nước này đã có đóng góp rất lớn cho Colombia trong việc cung cấp nguồn lực tài chính chủ yếu cho các nỗ lực tái hòa nhập các cựu phiến quân, thay thế loài cây coca và nhiều chương trình tái thiết lập hòa bình và an ninh khác.
