Tiếp tục triển khai quyết liệt các giải pháp để gỡ 'thẻ vàng' của Ủy ban châu Âu

Lực lượng BĐBP thường xuyên tuần tra, kiểm soát, thực thi pháp luật trên biển, trong đó có công tác phòng, chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định. Ảnh: Văn Hiệu

Trên 97% tàu cá lắp thiết bị giám sát hành trình

Thực hiện các khuyến nghị của EC về quản lý đội tàu cá, theo dõi, kiểm tra, kiểm soát hoạt động tàu cá, Việt Nam đã thực hiện cắt giảm số lượng tàu cá và cường lực khai thác. Đến tháng 12/2022, cả nước có 86.820 tàu cá có chiều dài từ 6m trở lên (giảm 9.789 chiếc so với năm 2019), trong đó có 30.091 tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên (giảm 1.206 chiếc so với năm 2019). Tổng số hạn ngạch đã xác định và công bố là 84.125 giấy phép.

Đến nay, phần mềm cơ sở dữ liệu VNFishbase đã được triển khai tại 31 tỉnh, thành phố có tàu tham gia khai thác hải sản. Tổng số tàu cá có chiều dài từ 6m trở lên đã được đăng ký và cập nhật trên cơ sở dữ liệu VNFishbase là 73.282 chiếc; trong đó, tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên là 29.489 chiếc. Một số địa phương đã triển khai và xóa đăng ký đối với các tàu không đủ điều kiện và đảm bảo các tàu đã bị xóa đăng ký không tham gia hoạt động khai thác tại địa phương. Về cấp giấy phép khai thác thủy sản, theo thống kê, tổng số tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên đã được cấp phép còn hạn là 27.810/29.489 chiếc đã đăng ký và cập nhật lên cơ sở dữ liệu VNFishbase (đạt 94,3%).

Công tác theo dõi, kiểm tra, kiểm soát hoạt động tàu cá trên biển được triển khai thực hiện liên tục. Tỉ lệ tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS) hiện đạt 97,65%. Số lượng tàu cá chưa lắp đặt thiết bị VMS đã được các địa phương lập danh sách để theo dõi, quản lý (hầu hết là các tàu cá đang nằm bờ, ngưng hoạt động và thuộc diện chờ giải bản, xóa đăng ký...).

Hệ thống giám sát tàu cá được triển khai đồng bộ từ Trung ương đến địa phương, chia sẻ, kết nối giữa các cơ quan, đơn vị chức năng liên quan; tổ chức trực ban 24/24 giờ theo dõi, kiểm soát hoạt động tàu cá trên biển. Trong đó, lực lượng BĐBP thực hiện nghiêm việc kiểm tra, kiểm soát điều kiện của tàu cá theo quy định (giấy tờ, trang thiết bị, lao động trên tàu...) trước khi xuất bến, nhập bến tham gia hoạt động khai thác thủy sản. Các lực lượng thực thi pháp luật trên biển (Kiểm ngư, Hải quân, BĐBP, Cảnh sát Biển và Thanh tra thủy sản) đã tăng cường tuần tra, kiểm tra, kiểm soát trên các vùng biển; đặc biệt là tại các khu vực vùng biển giáp ranh, chồng lấn chưa phân định giữa Việt Nam và các nước.

Cùng với đó, công tác thực thi pháp luật, xử phạt vi phạm hành chính cũng được các địa phương và lực lượng chức năng triển khai tích cực. Năm 2020, các cơ quan chức năng xử phạt trên 2.000 vụ với tổng số tiền xử phạt trên 61 tỷ đồng. Năm 2021 là gần 1.700 vụ với tổng số trên 21 tỷ đồng. Năm 2022 xử phạt gần 1.000 vụ với tổng số trên 16 tỷ đồng. Từ đầu năm 2023 đến nay, xử phạt 2.111 vụ với số tiền là hơn 44 tỷ đồng.

Nhờ triển khai đồng bộ các giải pháp, tình hình tàu cá Việt Nam vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài đã giảm dần qua các năm, sau khi bị cảnh báo “thẻ vàng”. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, từ đầu năm 2023 đến ngày 13/9/2023, tàu cá vi phạm khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài bị bắt giữ, xử lý đã giảm 84,35% so với năm 2016; trong đó đã ngăn chặn, chấm dứt tàu cá vi phạm các nước, quốc đảo Thái Bình Dương từ năm 2018 đến nay.

Xử lý mạnh để chấm dứt tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài

Trong đợt thanh tra thực tế lần thứ tư này, Đoàn thanh tra của EC đã làm việc tại 2 tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu và Bình Định. Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho biết, Đoàn thanh tra đánh giá sự chuyển biến tích cực, đi đúng hướng và sự chỉ đạo rất sát sao từ Trung ương của Việt Nam. Đoàn cũng đồng tình với Việt Nam rằng, việc chuyển từ nghề cá nhân dân sang nghề cá có trách nhiệm đã có sự chuyển biến tích cực.

Cả nước hiện có 27.810 tàu cá có chiều dài 15m trở lên được cấp phép khai thác còn thời hạn. Ảnh: Bích Nguyên

Về khung pháp lý, đoàn cơ bản thống nhất với dự thảo 2 nghị định sửa đổi, bổ sung đối với Nghị định 26/2019/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Thủy sản và Nghị định số 42/2019/NĐ-CP của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản. Tuy nhiên, vấn đề mấu chốt là kết quả thực hiện tại địa phương đến nay vẫn còn hạn chế trong việc theo dõi, kiểm soát, giám sát hoạt động tàu cá, xử phạt vi phạm khai thác IUU, chế tài xử lý đối với các doanh nghiệp gian lận chưa nghiêm khắc.

Đoàn thanh tra đề nghị kiểm soát, không để tàu cá vi phạm khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài; không để tàu mất kết nối 10 ngày; không để tàu 3 không như: Không đăng kiểm, không đăng ký, không giấy phép.

Đoàn tiếp tục khuyến nghị Việt Nam cần phải có biện pháp xử lý nghiêm trách nhiệm đối với các tổ chức, cá nhân tại địa phương không hoàn thành chức trách, nhiệm vụ được giao; các doanh nghiệp làm ăn phi pháp. Đoàn cũng khuyến nghị các địa phương tập trung thực hiện nghiêm túc các quy định pháp luật thủy sản, đặc biệt quy định về thiết bị VMS, đăng ký, cấp phép, đánh dấu tàu cá tạo sự chuyển biến trên thực tế; kiên quyết xử phạt triệt để các hành vi vi phạm khai thác IUU.

Dự kiến, tháng 5 và 6/2024, Đoàn thanh tra của EC tiếp tục sang Việt Nam kiểm tra thực tế lần thứ 5. Thứ trưởng Phùng Đức Tiến đề nghị lãnh đạo các tỉnh, thành phố ven biển phải tiếp tục chỉ đạo sát sao, thường xuyên liên tục và đồng bộ các giải pháp thì Việt Nam mới có khả năng gỡ “thẻ vàng”. Các tỉnh có hệ thống kết nối với thiết bị VMS thì phải trực 24/24 giờ để phát hiện sớm tàu vượt ranh giới, mất kết nối. Đặc biệt là thực hiện các biện pháp mạnh không để tàu cá vi phạm khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài.

Tới đây, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ đưa vào sử dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử. Đồng thời, tiếp tục tổ chức các đoàn công tác kiểm tra, đôn đốc và đề xuất biện pháp xử lý trách nhiệm đối với các tổ chức, cá nhân còn thiếu trách nhiệm trong phòng, chống khai thác IUU tại địa phương.

Bích Nguyên