Tiết lộ báo cáo của các phi công Boeing 737 MAX

Tuy nhiên, Cục Hàng không Mỹ (FAA) và nhà sản xuất máy bay Boeing vẫn cho rằng Boeing 737 MAX đảm bảo các tiêu chí an toàn. Vậy, thực sự nó có an toàn hay không?

Lỗi ở hệ thống chống thất tốc?

Trong khi câu trả lời vẫn gây tranh cãi, thì một số hãng tin đi tìm hiểu trải nghiệm của các phi công, những người điều khiển Boeing 737 MAX trong thực tế thời gian qua.

Tờ Politico cho biết các phi công ở Mỹ đã phàn nàn ít nhất 5 lần trong những tháng gần đây về các vấn đề kiểm soát máy bay Boeing 737 MAX 8 của họ trong những thời điểm quan trọng của chuyến bay, hồ sơ liên bang cho thấy, thêm vào những câu hỏi được đưa ra sau các vụ tai nạn chết người liên quan đến dòng máy bay phản lực này ở Ethiopia và Indonesia.

Một số sự cố dường như liên quan đến cùng một hệ thống chống thất tốc (anti-stall) được xem là nguyên nhân tiềm ẩn của vụ tai nạn ở Indonesia vào tháng 10-2018, theo đánh giá cơ sở dữ liệu sự cố của FAA. Các nhà điều tra đã không cho biết liệu công nghệ tương tự có xuất hiện như một nguyên nhân có thể gây ra vụ tai nạn hôm 11-3 ở Ethiopia hay không, mặc dù cả hai máy bay liên quan đã rơi xuống đất một cách bí ẩn chỉ sau vài phút cất cánh.

Sự cố thất tốc (stall) là một tình huống nguy hiểm mà phần chuyển động nâng của cánh máy bay không còn đủ để chống lại trọng lượng của nó, khiến cho máy bay bị mất kiểm soát và rớt. Stall thường xảy ra khi góc của máy bay (AOA) - liên quan đến chuyển động của không khí qua cánh máy bay - đạt đến góc làm giảm lực nâng cánh so với tốc độ dòng khí lưu thông khiến cho mũi của máy bay bị kéo dốc lên và gây ra tai nạn.

Trong quá khứ, hệ thống anti-stall system sẽ đưa ra cảnh báo âm thanh cho phi công, còn với các hệ thống mới hơn thì sử dụng hệ thống phản hồi cảnh báo phi công bằng cách đặt thêm sức cản trên thanh điều khiển của máy bay. Nhưng hệ thống mới trong 737 sử dụng dữ liệu từ AOA của máy bay và cảm biến tốc độ để chủ động chống lại những sai phạm có thể gây ra bởi phi công cũng như điều chỉnh các điều khiển của máy bay để đẩy mũi máy bay xuống nếu các cảm biến cho biết nó có thể bị lọt vào tình huống stall.

Đối với một sự cố ở Mỹ vào tháng 11-2018, một phi công của hãng hàng không thương mại đã báo cáo rằng trong quá trình cất cánh, hệ thống tự động của máy bay đã tham gia và "trong vòng 2 đến 3 giây, máy bay hất mũi xuống", theo cách đủ dốc để kích hoạt hệ thống cảnh báo của máy bay, phát ra âm thanh "Đừng hạ thấp, đừng hạ thấp!". Sau khi hệ thống tự động của máy bay bị vô hiệu hóa, máy bay đã bay lên như bình thường, theo báo cáo.

Các báo cáo được gửi nặc danh để giúp cải thiện báo cáo về các vấn đề an toàn và do đó không bao gồm bất kỳ thông tin nào về hãng hàng không có liên quan. Ngoài ra, mặc dù các báo cáo có một điểm cần lưu ý sân bay nào có liên quan, nhưng thường các phi công không điền vào đó.

Vụ việc tháng 11 xảy ra vài ngày hoặc vài tuần sau vụ tai nạn tháng 10 ở Indonesia, khiến 189 người thiệt mạng trên chiếc Boeing 737 MAX 8 do Lion Air vận hành. Báo cáo lưu ý rằng trước khi máy bay liên quan đến sự cố tháng 11 cất cánh, phi hành đoàn đã "thảo luận về hướng dẫn MAX 8 [chống thất tốc] gần đây" do FAA và Boeing tiến hành.

Trong cả hai vụ tai nạn của Hãng hàng không Etopian và Lion Air, máy bay đã hạ xuống mạnh nhiều lần khi các phi công vật lộn với việc kiểm soát trước khi rơi. Trong trường hợp của Lion Air, các sự kiện sơ bộ cho thấy nguyên nhân có thể là do hệ thống chống thất tốc, được thiết kế để buộc mũi máy bay xuống nếu nó dường như tăng mạnh đủ để có nguy cơ bị thất tốc.

Các nhóm phi công phàn nàn Boeing đã làm quá ít để đảm bảo rằng các phi công hoặc hãng hàng không nhận thức được tính năng chống stall mới - hoặc biết cách tắt nó nếu nó bị trục trặc hoặc hoạt động trên dữ liệu bị lỗi.

Trong một sự cố riêng biệt tại Mỹ vào tháng 11 năm ngoái, một phi công đã báo cáo rằng rắc rối bắt đầu khi anh ta bật hệ thống lái máy bay tự động sau khi cất cánh: Hệ thống đã ra lệnh 'Đi xuống', theo sau là gần như ngay lập tức cảnh báo: 'Đừng hạ thấp', phi công viết. Nhưng máy bay đã tiếp tục bay lên bình thường sau khi phi hành đoàn vô hiệu hóa hệ thống lái tự động.

Thiếu thông tin rộng rãi

Trong một báo cáo khác, một phi công của hãng hàng không thương mại đã phàn nàn về cách FAA và Boeing xử lý vấn đề này. Trong khi FAA đã ban hành một chỉ thị khẩn cấp vào ngày 7-11-2018, để giúp các phi công hiểu cách xử lý các vấn đề với công nghệ chống stall, phi công phàn nàn "không có gì để giải quyết các vấn đề hệ thống". Phi công lưu ý thêm rằng hướng dẫn bay vẫn chưa được cập nhật với thông tin đó vào thời điểm đấy.

"Tôi nghĩ rằng thật không thể tin được rằng một nhà sản xuất, FAA và các hãng hàng không lại để các phi công lái máy bay mà không được đào tạo đầy đủ, hoặc thậm chí cung cấp các tài nguyên có sẵn và tài liệu đầy đủ để hiểu các hệ thống rất phức tạp phân biệt máy bay này với các mẫu trước đó", phi công viết.

"Thực tế là chiếc máy bay này nhất thiết phải yêu cầu sự xét duyệt như vậy để đủ điều kiện bay. Bây giờ chúng tôi biết các hệ thống được sử dụng rất dễ bị lỗi - ngay cả khi các phi công không biết chắc những hệ thống đó là gì, những gì dư thừa đang diễn ra và các chế độ thất bại".

Phi công nói thêm: "Tôi còn băn khoăn: tôi còn biết gì nữa không? Hướng dẫn bay không đầy đủ và gần như thiếu sót đủ để cấu thành tội phạm. Tất cả các hãng hàng không khai thác MAX phải khẳng định rằng Boeing kết hợp tất cả các hệ thống trong sách hướng dẫn của họ".

Trong một báo cáo riêng từ tháng 10, một phi công đã phàn nàn rằng hệ thống tăng tốc tự động (autothrottle)của MAX 8 (dùng để điều khiển máy bay tăng tốc đến tốc độ cài đặt trong một số thông số nhất định) không hoạt động bình thường mặc dù phi hành đoàn đã tham gia điều khiển. Phi công nhanh chóng nhận thấy và điều chỉnh lực đẩy bằng tay để tiếp tục nâng máy bay lên.

"Ngay sau đó tôi đã nghe về vụ tai nạn (của một hãng hàng không khác) và tự hỏi liệu có phi hành đoàn nào khác gặp phải sự cố tương tự với hệ thống tự động điều khiển trên MAX không?", phi công đã viết trong báo cáo. Phi công cho biết anh ta (hoặc cô ta) là người mới tiếp xúc với dòng máy bay Max và do đó "không thể xác định được đó là lỗi của máy bay hay của tôi".

Hòn Rộng