Tìm thấy xác con tàu huyền thoại từng phát hiện ra Australia

Tàu HMS Endeavour của Thuyền trưởng Cook được cho là đã phát hiện ra lục địa Australia. Nguồn: Getty.

Các nhà nghiên cứu trên đảo Rhode, thuộc vùng bờ biển phía Đông nước Mỹ, mới đây cho hay họ đã thu hẹp được khu vực tìm kiếm tàu HMS Endeavour xuống chỉ còn “1 hoặc 2 khu vực khảo cổ”, trùng thời điểm lễ kỷ niệm 250 năm hành trình lịch sử của Thuyền trưởng Cook từ nước Anh tới Australia trên con tàu này. Sự kiện được xem là lần đầu tiên mà người châu Âu tiếp cận Australia.

Trong một tuyên bố gây chú ý, các nhà nghiên cứu thuộc Dự án Khảo cổ Hàng hải đảo Rhode (RIMAP) cho hay họ sẽ công bố thêm nhiều chi tiết và mô hình 3D của khu vực tàu chìm trong vài ngày tới đây, và công việc trục vớt xác tàu có thể được bắt đầu từ đầu năm 2019. Được biết, chiến dịch tìm kiếm xác con tàu huyền thoại này đã kéo dài suốt nhiều thập kỷ qua.

Nhà tù nổi

Tàu HMS Endeavour là một con tàu huyền thoại khi được Thuyền trưởng Cook sử dụng trong lần đầu tiên khám phá ra vùng bờ biển phía Đông Australia, lập bản đồ New Zealand và đi vòng quanh thế giới trong hành trình kéo dài từ năm 1768 đến năm 1771. Dù nổi tiếng như vậy, nhưng trong những năm sau đó, tàu Endeavour được đổi tên thành “Lord Sandwich” và được sử dụng để chuyên chở binh sỹ.

Trong cuộc chiến giành độc lập ở nước Mỹ, sau khi dẹp tan quân đội Anh trên đảo Rhode, tàu Endeavour trở thành một nhà tù nổi, chứa đầy những kẻ nổi dậy bị bắt giữ. Nhưng khi Pháp gia nhập cuộc chiến này, lãnh đạo các lực lượng quân đội Anh đã ra lệnh đánh chìm tàu Lord Sandwich cùng với 12 con tàu chuyên chở khác để làm rào chắn trên biển.
“Quân đội Mỹ lúc bấy giờ tụ quân trên đất liền và người Pháp gửi tới một hạm đội để giúp đỡ” - Kathy Abbass, Giám đốc điều hành của RIMAP, cho hay -”Người Anh biết rằng đó là rủi ro lớn cho họ nên đã ra lệnh đánh chìm 13 con tàu để tạo một rào chắn chặn đường tới thành phố. Chúng bị đánh chìm ở vùng nước khá nông”.

Một số ghi chép về các con tàu chuyên chở nọ - trong đó có tàu Endeavour - đã được bà Abbass phát hiện trong khoảng những năm 1990. Đội ngũ nghiên cứu của bà nhanh chóng rà soát lại hàng loạt các khu vực tàu chìm, sau đó đối chiếu so sánh, và cuối cùng thu hẹp vùng tìm kiếm.

Hiện nay, khu vực tìm kiếm có khả năng nhất là ở ngoài khơi bờ biển của đảo Goat - RIMAP cho hay. Peter Dexler - Giám đốc Bảo tàng Hàng hải Quốc gia Australia, nói rằng ông sẽ tham dự sự kiện công bố chi tiết về địa điểm xác con tàu huyền thoại này.

Di sản lịch sử

Nếu việc phát hiện xác tàu Endeavour được xác nhận, nó sẽ làm dấy lên một cuộc tranh cãi liên quan tới việc quốc gia nào được quyền lưu giữ và trưng bày nó - trong trường hợp người ta có thể trục vớt và vận chuyển nó một cách an toàn lên bờ. Cả Australia, New Zealand, Mỹ và Anh đều có thể tuyên bố quyền sở hữu tàu Endeavour bởi nó mang ý nghĩa lịch sử to lớn đối với đất nước họ.

Theo RIMAP, vào năm 1999, Sheldon Whitehoue - Chưởng lý của đảo Rhode, đã dẫn đầu một chiến dịch vận động pháp lý nhằm “đảm bảo quyền sở hữu đối với hạm đội lịch sử ở cảng Newport”, trong đó có cả tàu Endeavour.

Việc phát hiện khu vực khảo cổ của tàu Endeavour cũng xuất hiện trong một thời điểm mang yếu tố lịch sử đối với Austrlia: Kỷ niệm 250 năm hành trình của Thuyền trưởng Cook lần đầu phát hiện ra lục địa này.

Bức tượng Thuyền trưởng Cook được dựng trong Công viên Hyde ở thành phố Sydney, Australia từ lâu đã làm dấy lên làn sóng tranh cãi. Người Australia lập ra ngày Quốc khánh vào ngày 26/1, tức ngày mà vào năm 1788 quốc kỳ Vương quốc Anh được cắm trên vùng vịnh Sydney để đánh dấu vùng thuộc địa Anh.

Trong khi ngày 21/6 được người da trắng ở Australia coi trọng, nhiều người dân thuộc các cộng đồng bản địa lại xem ngày này là không có gì đáng để ăn mừng. Ngay từ năm 1938, những thổ dân và dân đảo thuộc vùng eo biển Torres đã phản đối kỷ niệm ngày này và gọi đó là “Ngày Xâm lược”.

Tượng Thuyền trưởng Cook được mô tả là “Người phát hiện” ra Australia cũng làm dấy lên tranh cãi, trong đó giới chuyên gia chỉ ra rằng những người thổ dân Australia đã ở trên lục địa này trong suốt vài nghìn năm trước khi người châu Âu tới xâm lược và biến nó thành thuộc địa trong thế kỷ 18.

Chuyến thăm của tàu Endeavour tới Australia và việc Australia trở thành thuộc địa của Anh dẫn tới một thảm họa đối với cộng đồng thổ dân bản địa: Dân số của người bản địa giảm, hứng chịu nhiều loại dịch bệnh mới từ bên ngoài, phải rời bỏ chỗ ở, và một cuộc thanh trừng mà những người định cư da trắng thực hiện.

Linh Chi