Tính cách người Mỹ qua 'Những cuộc phiêu lưu của Tom Sawyer'

Đây là cuốn tự truyện lấy bối cảnh là ngôi làng nhỏ St. Petersburg, Missouri, được xem là nơi tác giả Mark Twain đã sinh ra và lớn lên.

Một câu chuyện “rất Mỹ”

Mark Twain từng gọi cuốn sách này là “bài thánh ca về thời thơ ấu”. Nhưng nó không chỉ đơn thuần là thời thơ ấu của cá nhân ông, mà là còn của nhiều người dân Mỹ.

Hai nhân vật chính, Tom Sawyer và Huckleberry Finn, khi lớn lên, trở thành những người đàn ông chiến đấu trong cuộc nội chiến. Sau đó, chế độ nô lệ tan rã. Lúc này, Missouri ở miền Nam vẫn là nền văn hóa nô lệ, người đọc có thể thấy bóng dáng những chú Jim da đen xách nước trong tác phẩm.

Tom trở nên giàu có ở phần cuối của cuốn tiểu thuyết có vẻ như là kết quả của sự may mắn và không cần phải làm việc chăm chỉ. Hai cậu nhóc Tom và Huck đã thực hiện giấc mơ thành công tài chính của người Mỹ - trở nên giàu có, “ngồi trên đống vàng” chỉ sau một đêm.

Khi tiền rơi xuống đầu, hai chú bé đi đâu cũng được săn đón và vồ vập. Những câu phát biểu bâng quơ của họ đều được ghi nhớ, tiểu sử được đăng báo.

Nó minh họa cho niềm đam mê của người Mỹ với tiền bạc, kinh doanh và việc săn tìm kho báu đặc trưng cho "Thời đại vàng son" (Gilded Age), xảy ra vào cuối thế kỷ 19. Đó là giai đoạn phát triển kinh tế nhanh chóng, đặc biệt ở miền Tây nước Mỹ.

Hai nhân vật chính, Tom Sawyer và Huckleberry Finn, đã trở nên quen thuộc với nhiều người yêu thích Những cuộc phiêu lưu của Tom Sawyer.

Tom - hình ảnh người hùng Mỹ

Tom Sawyer được Mark Twain xây dựng như một người anh hùng Mỹ đích thực. Dù săn kho báu với Huck hay giải cứu Becky và chính mình khỏi hang McDougal, Tom cho độc giả thấy cậu rất dũng cảm và táo bạo, thể hiện sự can đảm và dấu ấn lãnh đạo trên mỗi trang sách.

Dù gặp hiểm nguy và khi tỏ ra sợ hãi, cậu vẫn trung thực với tính cách lãng mạn của mình, bất chấp màu sắc hài hước mà Mark Twain dùng để mô tả cậu.

Thời niên thiếu của Mark Twain ở Missouri đã in sâu vào trí nhớ và trí tưởng tượng của ông, như chiếc mỏ neo trên dòng Mississippi, giữ những cuộc phiêu lưu anh hùng của Tom gần với lý tưởng về lòng can đảm và khả năng lãnh đạo thúc đẩy kỷ nguyên tái thiết của Mỹ.

Tom Sawyer là hình ảnh chàng trai Mỹ mang tính biểu tượng với phong cách hơi phô trương, làm lu mờ Huck Finn trong trí tưởng tượng của công chúng.

Như Mark Twain ngầm dự báo, tương lai của Mỹ thuộc về Tom nhiều hơn là Huck, người luôn tránh ánh đèn sân khấu, chỉ thích sống lang thang, ngủ trong thùng rượu.

Tuy nhiên, cùng sóng đôi với nhau, hai chàng trai này thể hiện sự năng động, liều lĩnh, quả cảm, phá cách như những ngươì̀ đàn ông Mỹ thời đó.

Dấu ấn tôn giáo và tín ngưỡng

Dấu ấn của tôn giáo, cụ thể là đạo Tin lành, in rõ trong từng chương của quyển sách, từ trường học đến nhà thờ chủ nhật. Tuy nhiên, không phải Tom mà là các nhân vật khác - dì Polly và bà quả phụ Douglas - mới là người thể hiện rõ nhất mối bận tâm của Mỹ với tôn giáo trong thế kỷ XIX.

Lương tâm và tôn giáo liên kết chặt chẽ trong tâm trí của những nhân vật này. Dì Polly sẵn sàng tin vào sự thức tỉnh tâm linh của Tom, còn bà quả phụ Douglas, người nhận nuôi Huck, tin tưởng chắc chắn vào khả năng “cứu chuộc” cậu bé này. Bà nói rằng mình sẽ làm hết sức mình cho Huck, dù cậu ta tốt, xấu, hay thờ ơ, bởi vì “không có ai bị chúa bỏ rơi”.

Tôn giáo trong câu chuyện này cũng có mối liên hệ với sự mê tín. Có một bầu không khí “ngoại giáo” nhất định đan xen truyền thống Kitô giáo.

Các chương đầu của cuốn sách mô tả văn hóa dân gian về các bùa mê: Ném một con mèo chết ra bãi tha ma vào nửa đêm để chữa mụn cơm, những câu thần chú dân gian để tìm thấy các viên bi.

Bản thân Tom cũng không chịu đi bơi trừ khi tìm lại được dây da rắn chuông mà cậu thường đeo quanh mắt cá chân như lá bùa chống chết đuối.

Thông qua những câu chuyện mang màu sắc bản địa, Cuộc phiêu lưu của Tom Sawyer cho phép nghiên cứu sâu hơn về lịch sử văn hóa Mỹ.

Những Cuộc phiêu lưu của Tom Sawyer tiêu biểu cho chủ nghĩa lãng mạn kiểu Mỹ.

Chủ nghĩa lãng mạn kiểu Mỹ

Ngay từ khi bắt đầu cuốn tiểu thuyết, khát vọng của Tom đã được thể hiện rõ ràng. Cậu mong muốn trở thành nhà thám hiểm và thoát khỏi những ràng buộc xã hội, được biểu tượng bởi hàng rào trắng xóa của dì Polly.

Luôn mong ước là nghệ sĩ lang thang, một người lính, tên cướp - tốt nhất là cướp biển - Tom mơ ước khám phá những thế giới mới.

Những mẫu nhân vật lãng mạn truyền thống như Robin Hood đóng một vai trò quan trọng trong việc xác định thế giới quan của nhân vật chính. Mặc dù không thuộc một mẩu Kinh thánh nào, Tom lại nhớ như in những cuộc phiêu lưu của Robin Hood để anh hùng hóa những cuộc đánh trận giả của mình.

Hơn nữa, năm 1876, khi cuốn tiểu thuyết ra đời, Jes Jesse James - một Robin Hood người Mỹ, nổi danh trong giới giang hồ Missouri - đã gây chấn động nước Mỹ khi cướp tàu ở Texas, xe lửa ở Missouri và một ngân hàng ở Minnesota. Sự kiện đó cũng ảnh hưởng sự miêu tả mang tính lãng mạn và kịch tính của Twain với những cuộc phiêu lưu của Tom.

Tuy nhiên, chủ nghĩa lãng mạn của Tom Sawyer không chỉ giới hạn ở sự khao khát phiêu lưu và cuộc sống ngoài vòng pháp luật. Cậu còn là con người đa cảm đến mức cường điệu, đau khổ tuyệt đỉnh mỗi khi bị từ chối hoặc hiểu lầm. Cậu luôn thấy mình bị bỏ rơi, không được đối xử tử tế, không ai yêu mình.

Kiểu thái độ khoa trương này là phổ biến trong tính cách của Tom. Cậu hờn dỗi và tuyệt vọng, tưởng tượng mình bị ruồng bỏ bởi những người chăm sóc mình (dì Polly, chị Mary), hoặc vì cậu không thu hút được sự chú ý của những người mình đã cố gắng gây ấn tượng (Becky, ông thẩm phán).

Toàn bộ cuốn tiểu thuyết đã cho thấy sự chuyển đổi khó khăn mà văn học Mỹ gặp phải đầu thế kỷ 20, khi nó cố gắng để chủ nghĩa lãng mạn phía sau lưng và bước vào chủ nghĩa hiện thực.

Thiên nhiên tươi đẹp

Thiên nhiên miền Nam nước Mỹ hiện ra hoang sơ, biểu thị cho vẻ đẹp nguyên thủy, cung cấp những khát vọng và bối cảnh cho những cuộc phiêu lưu của bọn trẻ.

Tom yêu quý thiên nhiên theo cách tự nhiên nhất như một đứa trẻ. Sau hàng giờ ngắm con sâu nhỏ màu xanh lá cây loanh quanh rồi bò lên chân mình, cậu hân hoan vui mừng vì điều đó có nghĩa sẽ có được một bộ quần áo mới!

Dòng sông Mississippi hùng vĩ, đồi Cardiff xanh trải dài tỏa sáng dưới Mặt Trời truyền cảm hứng cho các nhân vật hành động theo những cách mạnh mẽ và lãng mạn.

Khi nằm dài bên bờ sông, với cơn gió thì thầm qua những tán cây và vuốt ve cỏ hoa, Tom thì thầm với nàng thơ trong tim mình, mơ mộng về những gì thiên nhiên hoang dã có thể gột rửa tâm hồn sầu muộn vì nhà thờ, kinh thánh và tình yêu. Rồi cuối cùng, 3 cậu bé u sầu quyết định tự mình đến đảo Jackson, sống cuộc đời ẩn dật, tránh xa trần thế!

Cơn dông cùng sấm sét khủng khiếp trên đảo nửa đêm đã cuốn trôi tạm thời ước muốn phiêu lưu của bộ ba, nhưng những câu chuyện phiêu lưu của chúng tại một thị trấn nhỏ dọc biên giới phía tây bên bờ sông Mississippi huyền thoại đã làm vui thích độc giả mọi lứa tuổi từ khắp nơi trên thế giới đến tận bây giờ.

Lê Thượng Nhã