Tổng kết dự án chuẩn bị sẵn sàng cho xây dựng thị trường cacbon tại Việt Nam

TS. Tăng Thế Cường – Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu phát biểu khai mạc Hội thảo.

Nhằm giảm phát thải khí nhà kính với chi phí hiệu quả nhất, định giá cacbon đã và đang là lựa chọn của nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Năm 2012, Việt Nam trở thành thành viên của “Chương trình sẵn sàng tham gia thị trường các bon Quốc tế” và năm 2015 dự án “Chuẩn bị sẵn sàng cho xây dựng thị trường cacbon tại Việt Nam” được triển khai thực hiện nhằm tăng cường năng lực xây dựng các công cụ định giá cacbon, tạo điều kiện cho việc hình thành thị trường cacbon ở Việt Nam. Dự án được tài trợ bởi Đối tác về sẵn sàng tham gia thị trường cacbon quốc tế, ủy thác qua WB. Cơ quan chủ quản dự án là Bộ Tài nguyên và Môi trường, các cơ quan phối hợp chính gồm: Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, Bộ Công Thương và Bộ Xây dựng.

Phát biểu tại Hội nghị, TS. Tăng Thế Cường - Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu cho biết: Hiện nay, theo đánh giá của các tổ chức quốc tế, phát thải khí nhà kính trên đầu người của Việt Nam đã tăng gấp 6 lần so với mức đầu những năm 1990. Việt Nam có tổng mức phát thải khoảng 285 triệu tấn CO2 tương đương. Con số này, theo kịch bản phát thải thông thường được Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp với các Bộ, ngành và địa phương tính toán sẽ lên tới 927,9 tấn CO2 tương đương vào năm 2030.

Trong Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) cập nhật gửi đến Ban thư ký Công ước khung về Biến đổi khí hậu hồi tháng 9 vừa qua, Việt Nam xác định sẽ giảm 9% tổng lượng phát thải vào năm 2030 bằng nguồn lực trong nước và có thể giảm đến 27% khi có hỗ trợ của quốc tế. Để đạt được mục tiêu này, nguồn lực tài chính cần có lên tới hàng chục tỷ USD. Một trong những phương thức để huy động nguồn lực xã hội một cách minh bạch và linh hoạt là định giá cacbon, bao gồm thuế các-bon, các cơ chế tạo tín chỉ, hệ thống trao đổi hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ cacbon.

Dự án VNPMR được đặt ra với mục tiêu tăng cường năng lực, xây dựng và phổ biến các chính sách, các công cụ quản lý Nhà nước đối với các hoạt động giảm nhẹ phát thải khí nhà kính phù hợp với điều kiện quốc gia (NAMA), hình thành công cụ thị trường, thí điểm NAMA tạo tín chỉ cacbon và xây dựng lộ trình tham gia thị trường cacbon trong nước và thế giới. Một số phương án áp dụng công cụ định giá cacbon cho các ngành, lĩnh vực được đề xuất, song song với đánh giá sơ bộ tác động đến kinh tế - xã hội của Việt Nam được hoàn thành nhằm cung cấp cho các nhà hoạch định chính sách cân nhắc sử dụng.

Định giá cacbon là một cách tiếp cận nhằm giảm lượng phát thải khí nhà kính hiệu quả thông qua việc sử dụng các cơ chế thị trường để chuyển chi phí phát thải cho các nguồn phát thải theo nguyên tắc “người gây ô nhiễm phải trả tiền”. Theo đó các cơ sở phát thải phải chịu trách nhiệm trả chi phí do đã phát thải khí nhà kính vào khí quyển.

Mục tiêu của định giá cacbon là hạn chế việc phát thải khí nhà kính, đồng thời mang lại các lợi ích về hạn chế ô nhiễm môi trường, bảo vệ sức khỏe con người, góp phần tạo ra doanh thu và thúc đẩy đổi mới công nghệ tại các cơ sở phát thải khí nhà kính. Do vậy, những lợi ích của định giá cacbon là rất đáng kể, mang lại ba lợi ích chính là bảo vệ môi trường, thúc đẩy đầu tư vào công nghệ sạch và tăng nguồn thu cho ngân sách.

Trong khuôn khổ dự án VNPMR, nhiều nghiên cứu chuyên sâu nhằm đề xuất chính sách, công cụ quản lý nhà nước về thị trường cacbon đã được đề xuất, bao gồm cơ chế tạo tín chỉ, hệ thống giao dịch phát thải (ETS), phí/Thuế các-bon và cơ chế chứng chỉ xanh.

Trong khuôn khổ hợp phần 2 của dự án, nhằm tiến tới việc tạo tín chỉ cacbon trong lĩnh vực xử lý chất thải rắn, khuyến khích các cơ sở tham gia giảm phát thải, tạo tín chỉ cacbon, Bộ Xây dựng đã xây dựng Quy trình MRV, hướng dẫn kỹ thuật về các hành động giảm nhẹ phát thải khí nhà kính KNK trong lĩnh vực quản lý chất thải rắn. Đây là hoạt động quan trọng, là khung hướng dẫn cơ bản để đo đạc, báo cáo và thẩm định lượng khí nhà kính giảm được, từ đó tính toán số tín chỉ cacbon mà các cơ sở tạo ra trong lĩnh vực quản lý chất thải rắn.

Toàn cảnh Hội thảo.

Về phía Bộ Công Thương, trong khuôn khổ dự án VNPMR đã khảo sát các cơ sở sản xuất thép, xây dựng cơ sở dữ liệu và báo cáo hiện trạng phát thải khí nhà kính trong lĩnh vực sản xuất thép tại Việt Nam. Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng đã xây dựng hướng dẫn MRV trong giảm nhẹ phát thải khí nhà kính, ứng dụng công cụ thị trường trong lĩnh vực sản xuất thép và đề xuất hướng dẫn kỹ thuật thực hiện kế hoạch giảm nhẹ phát thải khí nhà kính nhằm giúp các doanh nghiệp sản xuất thép có công cụ để tính toán, lựa chọn giải pháp giảm phát thải phù hợp nhất, cho thu hồi vốn nhanh và hiệu quả.

Báo cáo mục tiêu và các kết quả chính của dự án, ông Lương Quang Huy – Điều phối vên dự án chia sẻ: “Để hình thành, phát triển thị trường cacbon ở Việt Nam, đầu tiên chúng ta phải đánh giá một cách toàn diện tác động đến kinh tế - xã hội – môi trường, cũng như hoạt động của doanh nghiệp. Thứ hai là chúng ta phải học hỏi kinh nghiệm của các nước trên thế giới đã áp dụng các công cụ định giá các-bon và phát triển thị trường cacbon. Thứ ba, chúng ta phải xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam và thông lệ quốc tế. Cuối cùng, chúng ta phải đảm bảo rằng có một hệ thống tương đối toàn diện, bắt đầu từ các hoạt động thí điểm, tiến tới vận hành đầy đủ thị trường cacbon ở Việt Nam và kết nối với thị trường thế giới trong tương lai. Tất nhiên chúng ta hiện nay mới đang ở những bước đầu tiên. Chúng ta vẫn còn rất nhiều việc phải làm đối với các nội dung trong phạm vi dự án VNPMR”.

Dù trước mắt còn nhiều việc phải làm, xong tiến tới xây dựng thị trường các-bon sẽ giúp Việt Nam thực hiện thành công việc giảm phát thải khí nhà kính theo NDCs, thực hiện Thỏa thuận Paris, đồng thời tạo tiền đề và động lực cho tất cả các bên tham gia giảm nhẹ phát thải khí nhà kính. Những đề xuất của dự án VNPMR tạo nền tảng khoa học và thực tiễn cho các cách tiếp cận về định giá cacbon dựa vào thị trường, hình thành thị trường cacbon tại Việt Nam.

Diệu Anh