Tổng thống Mỹ áp đặt thuế quan, doanh nghiệp lo 'bài học lốp xe' tái diễn

Ngày 17-9-2018, Tổng thống Donald Trump cho biết Hoa Kỳ bắt đầu áp đặt mức thuế nhập khẩu đối với hàng hóa trị giá 200 tỷ USD kể từ ngày 24-9, bên cạnh việc áp thuế nhập khẩu lên 50 tỷ USD hàng hóa của Trung Quốc mà trước đây Hoa Kỳ đã đánh thuế. Các mức thuế mới đánh vào nhiều sản phẩm tiêu dùng mà người Mỹ sử dụng hàng ngày, như thực phẩm, quần áo và đồ điện tử.

Tổng thống Hoa Kỳ đe dọa kế hoạch này sẽ tiến xa hơn, khi sẵn sàng đánh thuế tất cả hàng nhập khẩu của Trung Quốc nếu Bắc Kinh có hành động trả đũa. Tuy nhiên, phương thức bảo vệ nền kinh tế này lại ảnh hưởng rất nhiều đến các hộ gia đình thu nhập thấp.

Lịch sử chỉ ra rằng: mức thuế nhập khẩu lốp xe của Hoa Kỳ và những nỗ lực tương tự của chính quyền trước đây để đánh thuế tất cả mọi thứ từ tất chân cho đến tấm pin mặt trời - nói chung đã thất bại trong việc bảo vệ các nhà máy và công việc của người dân Hoa Kỳ. Hàng hóa Trung Quốc, thay vì được nhập khẩu, thì các nhà máy sẽ được dịch chuyển và sản xuất ngay tại Mỹ.

Honda - nhà sản xuất xe hơi nổi tiếng của Nhật Bản mở một nhà máy ô tô tại Marysville, Ohio, năm 1982

Lịch sử thường lặp lại

Điều này đã từng xảy ra không chỉ một lần. Thỏa thuận năm 1981 của chính quyền Reagan với Nhật Bản để hạn chế nhập khẩu ô tô đã giúp xúc tiến việc sản xuất xe hơi Nhật Bản tại Hoa Kỳ. Honda, một nhà sản xuất xe hơi nổi tiếng của Nhật Bản ngay sau đó đã mở một nhà máy ô tô tại Marysville, Ohio, vào năm 1982. Hay chính quyền Clinton đã hạn chế nhập khẩu phim Fuji vào năm 1993. Ba năm sau, công ty Nhật Bản đã mở một nhà máy ở Greenwood, Nam Carolina.

Mức thuế nhập khẩu đối với thép áp dụng năm 2002 của Tổng thống George W. Bush cũng mang lại kết quả tương tự. Việc áp đặt này không chỉ ảnh hưởng đến người tiêu dùng mà còn tác động xấu đến các công ty sử dụng thép để sản xuất các sản phẩm khác, như các công ty xây dựng và sản xuất ô tô. Một nhà kinh tế học ở Dartmouth, Douglas Irwin, ước tính chỉ có 140.000 công nhân Mỹ sản xuất thép, trong khi đó có 6,5 triệu công nhân sản xuất các sản phẩm từ thép.

Chính quyền của Tổng thống Obama đã áp đặt thuế quan đối với lốp xe tải nhẹ và lốp xe hơi từ Trung Quốc trong 3 năm vào tháng 9-2009. Điều này nhằm đối phó với việc lượng nhập khẩu các mặt hàng này từ Trung Quốc đã tăng vọt khiến một số nhà máy Mỹ đã phải đóng cửa. Sau khi thuế quan được dỡ bỏ vào cuối năm 2012, nhập khẩu các mặt hàng này từ Trung Quốc tăng trở lại. Trong năm 2015, chính quyền áp đặt thuế quan lần thứ hai lớn hơn, thời gian này kéo dài trong 5 năm. Hoạt động nhập khẩu lốp xe Trung Quốc để bán cho người tiêu dùng Mỹ giảm xuống 12,3 triệu trong năm 2017 từ 43 triệu trong năm 2009, theo Modern Tire Dealer - một tạp chí thương mại.

Chính sách phản tác dụng?

Để giảm thiểu tác động của lần đánh thuế đầu tiên, các công ty Trung Quốc đã chuyển dây chuyền sản xuất sang các nước châu Á khác, bao gồm Indonesia, Thái Lan và Việt Nam. Nhưng vào giữa năm 2014, Công ty Giti đã cho thấy một phản ứng khác khi công bố bản kế hoạch xây dựng một nhà máy sản xuất lốp xe trị giá 560 triệu USD ở miền bắc của Nam Carolina.

Các nhà sản xuất lốp xe Trung Quốc khác theo sau Giti. Công ty Sentury Tyre đã công bố kế hoạch trong năm 2017 để xây dựng một nhà máy trị giá 530 triệu USD ở LaGrange, bang Georgia. Tương tự, cũng trong năm 2017, công ty Triangle Tire đã công bố kế hoạch cho một nhà máy trị giá 580 triệu USD ở quận Edgecombe, bang Bắc Caralina. Và năm nay, Qingdao Doublestar đã mua cổ phần kiểm soát tại nhà sản xuất lốp xe Hàn Quốc Kumho, bao gồm một nhà máy mở cửa vào năm 2015 tại Macon, bang Georgia.

Một nghiên cứu về Quyết định áp đặt mức thuế nhập khẩu lốp xe của chính quyền Tổng thống Obama đã chỉ ra, năm 2011, người Mỹ chi thêm 1,1 tỷ USD cho mặt hàng lốp xe vì việc áp đặt biểu thuế nhập khẩu mới, trong khi nền kinh tế Mỹ chỉ có thể giữ lại nhiều nhất là 1.200 việc làm. Như vậy, xét về bình diện kinh tế, một công việc (với mức thu nhập trung bình khoảng 40.000 USD) đáng giá gần 1 triệu USD.

Trong bối cảnh căng thẳng thương mại gia tăng, đầu tư trực tiếp của Trung Quốc vào Hoa Kỳ đã giảm xuống còn 2 tỷ USD trong nửa đầu năm 2018 so với 45,6 tỷ USD trong năm 2016, theo Rhodium Group.

Một số nhà kinh tế và giám đốc điều hành của một số tập đoàn cho rằng chính sách thương mại của chính quyền Tổng thống Trump, đặc biệt là quyết định áp thuế quan đối với thép và nhôm nhập khẩu, có khả năng đẩy các công ty vào khó khăn. Các mức thuế đã làm tăng chi phí sản xuất trong nước và gây ra những phản ứng từ các đối tác thương mại lớn.

Trọng Nguyễn (Theo CNN)