Tổng thống Mỹ quyết bán vũ khí cho Saudi Arabia

Khashoggi là ký giả nổi tiếng với những bình luận chỉ trích chính quyền Saudi Arabia và đang sống lưu vong tại Mỹ do lo sợ bị trả đũa. Từ ngày 2-10, ông được báo cáo mất tích và nghi bị sát hại sau khi vào lãnh sự quán Saudi Arabia ở Thổ Nhĩ Kỳ làm thủ tục kết hôn với vị hôn thê người bản xứ. Người vợ chưa cưới cho biết đã chờ bên ngoài nhưng không thấy Khashoggi trở ra dù được thông báo ông đã rời đi.

Tổng thống Trump (phải) trong cuộc gặp với Thái tử Mohammed bin Salman hồi tháng 3. Ảnh: AP

Vụ việc đang dấy lên căng thẳng trong quan hệ giữa Washington và Riyadh khi Quốc hội Mỹ gây áp lực lên chính quyền Trump đòi có hành động cứng rắn với Saudi Arabia, bao gồm đình chỉ xuất khẩu vũ khí và xét lại quan hệ song phương nếu trách nhiệm của nước này được chứng minh. Thực tế, trước vụ Khashoggi, giới lập pháp Mỹ đã đình chỉ ít nhất 4 thỏa thuận bán thiết bị quân sự cho quốc gia Trung Đông sau khi chiến dịch không kích của liên quân do Riyadh dẫn đầu ở Yemen gây thương vong cho dân thường.

Tuy nhiên, Tổng thống Trump hôm 11-10 nói rõ ông không ủng hộ cũng như nhận thấy không lý do gì ngừng bán vũ khí cho đồng minh thân cận ở Vùng Vịnh. “Điều đó sẽ không thể chấp nhận được. Họ (Saudi Arabia) đang chi 110 tỉ USD cho thiết bị quân sự và những thứ tạo ra việc làm tại Mỹ” – ông tuyên bố. Về việc chính quyền sẽ xử lý thế nào nếu vụ việc diễn biến nghiêm trọng hơn, ông Trump khẳng định có nhiều cách giải quyết và không nhất thiết cắt giao dịch vũ khí, chặn đầu tư từ Saudi Arabia. Theo lãnh đạo Mỹ, quyết định ngừng hợp tác không chỉ tổn thương nền kinh tế Mỹ mà có thể đẩy Riyadh sang mua vũ khí của Nga hoặc Trung Quốc.

Dù vậy, Tổng thống Trump trong động thái làm dịu áp lực khẳng định Washington vẫn đang nghiêm túc xem xét vụ Khashoggi. Nhà Trắng cho biết đã yêu cầu sự minh bạch từ chính quyền Riyadh trong cuộc điều tra. Hiện tại, đại sứ Saudi Arabia tại Mỹ đã trở về nước và Washington hy vọng vị này sẽ cung cấp những thông tin liên quan. Phía sau hậu trường, một số nguồn tin thân cận tiết lộ Cố vấn an ninh quốc gia John Bolton và cố vấn cấp cao Nhà Trắng Jared Kushner vẫn đang giải quyết căng thẳng với giới lãnh đạo Saudi. Các quan chức Mỹ cũng tranh thủ sự hợp tác từ cộng đồng tình báo Thổ Nhĩ Kỳ.

Trong khi đó, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Bob Corker nói với CNN rằng ông tin ký giả Khashoggi đã bị sát hại và “chắc chắn Saudi Arabia làm việc này”. Nếu được chứng minh, ông Corker cảnh báo sự việc trên sẽ thay đổi đáng kể quan hệ hai nước. Thượng nghị sĩ Lindsey Graham, người từng ủng hộ trang bị vũ khí cho Riyadh để đối phó Iran, cũng cho rằng ông Khashoggi “dường như đã chết” và mọi thứ đều hướng về quốc gia Trung Đông. Theo CNN, những bình luận từ giới nghị sĩ cấp cao đảng Cộng hòa phản ánh chia rẽ sâu sắc giữa một bên là Quốc hội kêu gọi chính quyền Trump hành động trong vụ Khashoggi và phía còn lại là Nhà Trắng với tổng thống tuy cho thấy ông ý thức được trách nhiệm thuộc về Saudi Arabia, nhưng chưa sẵn sàng cho các biện pháp mà qua đó có thể mở đường trừng phạt đồng minh.

Trong diễn biến liên quan, Thổ Nhĩ Kỳ mới đây cho biết đã cung cấp cho đối tác Mỹ đoạn phim và bản ghi âm chứng minh nhà báo Khashoggi bị sát hại bên trong lãnh sự quán Saudi Arabia ở Istanbul. Đây sẽ là “bằng chứng” đầu tiên cho cáo buộc của Ankara mà Riyadh đến nay vẫn phủ nhận, rằng có một nhóm sát thủ 15 người gồm cận vệ hoàng gia, nhân viên tình báo, binh sĩ và chuyên gia khám nghiệm tử thi đã bắt giữ Khashoggi khi ông vào lãnh sự quán ngày 2-10, sau đó giết hại và chặt xác nạn nhân. Trước khi biến mất, các quan chức cấp cao thân cận Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman được cho đã tìm cách tiếp cận ông Khashoggi với cam kết đảm bảo an toàn và lời mời làm việc cho chính quyền nếu trở về nước.

Cựu Phó Cố vấn an ninh quốc gia Dina Powell, ứng viên hàng đầu thay thế Đại sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc Nikki Haley sẽ từ chức vào cuối năm nay, vừa xác nhận tiếp tục vai trò lãnh đạo tại ngân hàng Goldman Sachs thay vì tái gia nhập chính quyền Trump.

MAI QUYÊN (Tổng hợp)