TP HCM cần cơ chế vượt trội, rộng mở hơn

* Phóng viên: Thưa PGS-TS Trần Đình Thiên, ông đánh giá ra sao về những kiến nghị của TP HCM trong dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP HCM (nghị quyết thay thế Nghị quyết 54/2017) vừa được lãnh đạo thành phố trình bày trong buổi làm việc với Đảng Đoàn Quốc hội mới đây?

PGS-TS TRẦN ĐÌNH THIÊN, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam

- PGS-TS TRẦN ĐÌNH THIÊN, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam: TP HCM đã có sự chuẩn bị công phu và đúng quy trình trong quá trình xây dựng dự thảo nghị quyết thay thế Nghị quyết 54/2017 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố. Trong bối cảnh TP HCM đang đối diện với nhiều khó khăn, thách thức mà thể hiện rõ ràng nhất là tăng trưởng sụt giảm sâu trong quý I/2023, nghị quyết mới này càng có ý nghĩa đặc biệt và cần thông qua càng sớm càng tốt. Nếu không, sự suy giảm phát triển của "đầu tàu" kinh tế lớn nhất cả nước tất yếu sẽ ảnh hưởng đến tốc độ tăng trưởng chung.

Tuy nhiên, nên đặt vấn đề tiếp cận và xây dựng cơ chế, chính sách cho TP HCM ở góc nhìn vượt trội, rộng mở hơn. Thực tế, Bộ Chính trị đã có các nghị quyết về phương hướng, nhiệm vụ phát triển TP HCM ở các thời kỳ, trong đó thể hiện sự quan tâm, hỗ trợ đặc biệt để thành phố phát triển xứng danh vị trí "đầu tàu" kinh tế, trung tâm tăng trưởng và hội nhập quốc gia. Tuy nhiên, suốt 20 năm nay, trong điều kiện bệ đỡ như thế, kinh tế TP HCM vẫn chưa bứt lên được, thậm chí có dấu hiệu sụt giảm tốc độ tăng trưởng. Điều này chứng tỏ bên cạnh một số tồn tại, hạn chế của bản thân TP HCM trong triển khai nghị quyết thì cách tiếp cận, xây dựng cơ chế, chính sách chưa thật sự đáp ứng nhu cầu thực tế.

Lần này, chúng ta phải có cách tiếp cận "khác thường", vượt trội đúng nghĩa, không phải chỉ dành cho TP HCM thêm một số ưu đãi, hỗ trợ lớn hơn địa phương khác mà cần một thể chế dẫn đầu, một hình mẫu cao hơn, có ý nghĩa mở đường và phù hợp với tầm vóc, vai trò động lực của thành phố trong vùng và cả nước. Chỉ khi xác định được tinh thần này, chúng ta mới có thể xây dựng được dự thảo nghị quyết thay thế Nghị quyết 54/2017 đúng hướng, sát sườn.

Cơ chế, chính sách đặc thù cho TP HCM cần đủ mạnh để tạo không gian cho thành phố hồi phục nhanh và phát triển bứt phá, đóng góp vào tăng trưởng vùng và cả nước Ảnh: HOÀNG TRIỀU

* Ông có thể phân tích rõ hơn những cơ chế, chính sách khác thường, vượt trội cần thiết dành cho TP HCM trong bối cảnh mới?

- Cơ chế vượt trội quan trọng hàng đầu là về tài chính - ngân sách. TP HCM cần được chủ động dự toán, phân bổ ngân sách địa phương bảo đảm phù hợp với các định hướng; thực hiện cơ chế tạo và sử dụng nguồn cải cách tiền lương theo quy định để đầu tư cơ sở hạ tầng thuộc nhiệm vụ chi của ngân sách địa phương; được vay thông qua phát hành trái phiếu chính quyền, vay từ các tổ chức tài chính trong nước và từ nguồn vay nước ngoài. Bên cạnh đó, HĐND có thể quyết định sử dụng ngân sách thành phố để thực hiện dự án, công trình quan trọng có tính chất vùng, liên vùng...

Quan trọng không kém là cơ chế khuyến khích phát huy tính chủ động, sáng tạo thông qua phân cấp phân quyền; cho phép tuyển dụng, hình thành bộ máy dựa trên yêu cầu công việc thay vì bố trí con người theo quy định "cứng". TP HCM là địa phương đi trước, đã phát triển vượt xa nhiều tỉnh - thành khác nên có những nhiệm vụ cần bộ máy đáp ứng đủ nhu cầu. Cần thiết có cơ chế để thành phố tuyển dụng bộ máy theo đúng tinh thần này thì hiệu quả thực thi sẽ mạnh mẽ hơn.

Tiếp theo, TP HCM cần có những dự án lớn, đột phá, mang tính dẫn dắt tổng thể. Điều này đòi hỏi cơ chế khác trước; phải là cơ chế dựa trên nền tảng cấu trúc đổi mới sáng tạo thay vì dựa trên nền tảng kinh tế vật thể như hiện nay. Trong đó, xây dựng trung tâm tài chính quốc tế tại TP HCM phải gắn với kinh tế số, kinh tế phẳng; tránh sa đà vào những mô hình tài chính lỗi thời, không bắt kịp tốc độ phát triển trên toàn cầu. Ngoài ra, TP HCM phải là trung tâm hội chợ và thương mại quốc tế quy mô lớn, học hỏi mô hình phát triển của Dubai, Thượng Hải... với mục tiêu trở thành "nút" hội tụ thương mại toàn cầu. Chỉ khi dựng trung tâm tài chính quốc tế song song với trung tâm thương mại quốc tế ở TP HCM mới tạo được đột phá đủ mạnh, tạo được sức cạnh tranh đủ lớn để thu hút đầu tư.

Cơ chế mới cũng nên tạo điều kiện nhiều hơn nữa để các tỉnh trong khu vực gồm Đồng Nai, Bình Dương, Bà Rịa- Vũng Tàu và Long An sẽ có tốc độ phát triển tương xứng với TP HCM, qua đó tạo thành khối cấu trúc kinh tế vững mạnh, vận hành tương đồng và hỗ trợ nhau. Như thế mới phát huy được vai trò hạt nhân của TP HCM trong vùng. Để làm được, hệ thống kết nối mà quan trọng nhất là kết nối giao thông vùng có vai trò quan trọng, đòi hỏi các địa phương và Bộ Giao thông Vận tải cần có sự phối hợp để xử lý. Ngoài ra, TP HCM cũng cần và nên giải phóng một số chức năng để nhường vai trò cho địa phương khác, qua đó có không gian môi trường lẫn không gian nguồn lực để bứt phá.

* Bản thân TP HCM cần chủ động làm gì để hồi phục, phát triển và tận dụng tốt nhất cơ hội khi nghị quyết thay thế Nghị quyết 54/2017 được thông qua, thưa ông?

- Tôi rất kỳ vọng TP HCM có đột phá để vươn dậy đúng với tầm vóc, vai trò vốn có. Không thể phủ nhận những năm qua, thành phố phần nào giảm sút sức sáng tạo, sự năng động song phải nhìn nhận công bằng rằng một số cơ chế, chính sách chưa thực sự có ý nghĩa khai phóng, tạo điều kiện đã khiến thành phố bị sụt giảm động lực tự thân. Với lần xây dựng nghị quyết mới này, nếu trung ương trao cho TP HCM quyền thí điểm thể chế đủ mạnh, thành phố có thể phát huy tốt hơn nội lực để tận dụng triệt để ưu đãi đặc thù. Bản thân TP HCM cũng cần tích cực đề xuất chính sách vượt trội và nỗ lực chứng minh thành phố đủ năng lực tiếp cận, khai thác hiệu quả chính sách đó nhằm tạo cú hích để khai thông những điểm nghẽn nội tại.

Vẫn có ý kiến cho rằng việc cho TP HCM cơ chế đặc thù là ưu ái nhưng sự ưu ái này rất cần thiết cho không chỉ thành phố mà còn vì sự phát triển của quốc gia. Trung ương trao cho TP HCM quyền chủ động chứ không phải “tự tung tự tác” hay “đặc quyền đặc lợi”!

Ông NGUYỄN ĐẮC VINH, Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội:

Cấp bách hỗ trợ TP HCM phục hồi, phát triển

Tôi đánh giá cao sự chuẩn bị kỹ lưỡng, công phu của TP HCM cùng các cơ quan của Chính phủ trong việc chuẩn bị hồ sơ dự án dự thảo nghị quyết thay thế Nghị quyết 54/2017. Vì vậy, tôi thống nhất cao và ủng hộ việc trình Quốc hội thông qua tại một kỳ họp, xem xét sớm ban hành nghị quyết của Quốc hội để bảo đảm tính kịp thời trong triển khai Nghị quyết 31/2022 của Bộ Chính trị và theo đúng yêu cầu của Nghị quyết 76/2022 của Quốc hội, nhằm thí điểm các chính sách vượt trội, tạo bước đột phá cho sự phát triển của TP HCM. Đây là việc cấp bách, cần thiết để hỗ trợ TP HCM phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội nhanh chóng. Trong đó, bao gồm việc mở rộng hợp tác công - tư trong lĩnh vực văn hóa, khơi thông các nguồn lực để đầu tư cho văn hóa, giáo dục của TP HCM.

PHƯƠNG NHUNG thực hiện