TPHCM tìm hướng xuất khẩu bền vững

Phó chủ tịch UBND TPHCM Trần Vĩnh Tuyến trả lời phỏng vấn của báo chí bền lề hội nghị. Ảnh: Nguyễn Huế

Xuất khẩu đang chững lại

Theo Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Thành Phong, trong thời gian qua, hoạt động XK của thành phố liên tục phát triển và là lĩnh vực kinh tế quan trọng đóng góp lớn cho sự phát triển kinh tế. Trong năm 2018, kim ngạch XK của thành phố đạt 38,1 tỷ USD, 9 tháng đầu năm 2019 ước đạt 30,7 tỷ USD, tăng 9,5% so với cùng kỳ năm 2018.

Hiện TPHCM có nhiều mặt hàng có kim ngạch XK trên một tỷ USD/năm, trong đó, năm 2019, dự kiến sản phẩm máy tính, linh kiện điện tử ước đạt 10 tỷ USD; Dệt may ước đạt 4,2 tỷ USD; Giày dép ước đạt 1,9 tỷ USD; Máy móc, thiết bị, dụng cụ ước đạt 1,6 tỷ USD. Ngoài ra, nhiều mặt hàng có kim ngạch XK trên 500 triệu USD/năm như: gạo, thủy hải sản, hàng rau quả, phương tiện vận tải và các loại phụ tùng,…

“Tuy hoạt động XK của Thành phố vẫn tiếp tục phát triển nhưng qua số liệu thống kê cho thấy đã có dấu hiệu chững lại, tốc độ tăng trưởng trong gần 10 năm trở lại đây ở mức không cao, dưới 10%/năm; cơ cấu XK chậm chuyển dịch và chịu sự tác động mạnh diễn biến kinh tế thế giới, nhất là tác động của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2007 - 2008, khủng hoảng nợ công châu Âu 2010 - 2012 và gần đây nhất là tác động xung đột thương mại Hoa Kỳ - Trung Quốc”, ông Phong cho biết.

Báo cáo về thực trạng hoạt động XK của TPHCM trong giai đoạn 2018-2020, ông Nguyễn Ngọc Hòa, Phó giám đốc Sở Công Thương TPHCM cho biết, kim ngạch XK của thành phố đạt tốc độ tăng trưởng khá cao, đến năm 2018 đạt 38 tỷ USD. Tỷ trọng XK của TPHCM trong những năm đầu đóng góp trên 50% kim ngạch XK của cả nước, tuy nhiên những năm sau này tỷ trọng XK của TPHCM giảm dần và hiện nay chỉ còn đóng góp gần 16% trong tổng kim ngạch XK của cả nước. Điều này cho thấy đang có sự vươn lên mạnh mẽ của các địa phương trong hoạt động XK đồng thời đặt ra vấn đề làm thế nào để TPHCM giữ vững vai trò đầu tàu, chủ lực trong hoạt động XK của TPHCM.

Các mặt hàng XK truyền thống của TPHCM đang mất dần lợi thế cạnh tranh. Ảnh: Nguyễn Huế

Giải pháp nào?

Phân tích về tình hình XK của TPHCM qua lăng kính mô hình kinh doanh sản phẩm, Tiến sĩ Đinh Công Khải, Viện trưởng Viện Chính sách công, Đại học Kinh tế TPHCM cho rằng, vấn đề đặt ra cho XK của TPHCM là quy mô, tỷ trọng kim ngạch XNK của thành phố so với cả nước ngày càng giảm, tốc độ tăng trưởng kim ngạch XNK cũng có xu hướng giảm so với các địa phương khác. TPHCM đang mất dần lợi thế cạnh tranh, khả năng đa dạng hóa sản phẩm XK và đa dạng hóa thị trường thấp...

Từ thực trạng trên ông Khải cho rằng, trong ngắn hạn, TPHCM vẫn phải duy trì những nhóm ngành hiện hữu có quy mô XK lớn, tạo nhiều công ăn việc làm và thu ngân sách như điện tử, dệt may, da giày, nông- thủy sản, cao su- hóa chất và đồ gỗ theo lợi thế so sánh của thành phố nhưng phải tích cực chuẩn bị các nền tảng cho việc nâng cấp công nghiệp và dịch chuyển cơ cấu XK trong dài hạn.

Theo ông Khải, chiến lược dịch chuyển cơ cấu XK liên quan đến các nhóm ngành sản phẩm bao gồm hai định hướng: Giảm dần các hoạt động sản suất hàng hóa thâm dụng lao động để chuyển sang cung cấp dịch vụ hỗ trợ XK nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, thâm nhập sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu nhằm nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm này. Đồng thời, chuẩn bị nền tảng về công nghệ và nguồn nhân lực để có thể sản xuất và XK các nhóm ngành kỹ thuật liên quan đến điện tử cơ khí lắp ráp, chế tạo, tự động hóa, cụ thể là thiết kế, chế tạo dụng cụ sản xuất, linh kiện của các ngành công nghiệp khác.

Từ góc độ của các nhà đầu tư nước ngoài ông Nicolas Audier, Chủ tịch Amcham Việt Nam cho rằng, để thúc đẩy XK, TPHCM cần tập trung phát triển cơ sở hạ tầng, kết nối logistics qua việc mở rộng sân bay Tân Sơn Nhất, đẩy nhanh tiến độ của tuyến Metro nhằm cải thiện về điều kiện đi lại. Bên cạnh đó, TPHCM cần tăng cường hợp tác với các tỉnh thành lân cận trong việc kết nối giao thông, cải cách thủ tục XNK và đảm bảo các yếu tố bền vững cho XK dài hạn qua việc thúc đẩy xử lý chất thải và có chế tài mạnh và các quy định cụ thể kiểm soát chất lượng công khí…

Đại diện Intel Việt Nam cho rằng, sự ổn định về chính sách pháp lý rất quan trọng với hoạt động của doanh nghiệp đặc biệt là các doanh nghiệp công nghệ cao. Do vậy, cần có sự tương tác trực tiếp giữa chính quyền và doanh nghiệp trước khi đưa ra các chính sách mới nhằm giảm rủi ro và rào cản về thủ tục hành chính.

Nhằm tìm ra những giải pháp hiệu quả thúc đẩy XK, Phó Chủ tịch UBND TPHCM Trần Vĩnh Tuyến cho biết, TPHCM đã tổ chức các hoạt động đánh giá thật khoa học, phân tích thật sâu, thật chính xác các nguyên nhân của sự tăng trưởng, nguyên nhân của sự hạn chế không chỉ từ Chính quyền thành phố mà từ các nhà nghiên cứu, các chuyên gia và góp ý của doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, theo ông Tuyến, TPHCM đã triển khai xây dựng những đề án mang tính bền vững, nền tảng như các đề án về đô thị thông minh, đô thị sáng tạo, logistics, XK… Đây là các chuyên đề lớn của thành phố có những chuyên gia, nhà tư vấn giúp xây dựng các giải pháp để tăng trưởng XK theo đúng tiềm năng, thế mạnh của thành phố- đầu tàu kinh tế của cả nước.

Nguyễn Huế