Trung Quốc cấm nhập khẩu hải sản từ Nhật Bản để đáp trả vụ xả nước thải từ Fukushima ra biển

Các bồn chứa nước thải phóng xạ nằm dày đặc ở nhà máy điện hạt nhân Fukushima. Ảnh: Kyodo/Reuters

Việc Nhật Bản bắt đầu xả nước thải từ nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi ở tỉnh Fukushima ra Thái Bình Dương bắt đầu từ chiều 24-8 đã làm dấy lên làn sóng chỉ trích dữ dội từ Trung Quốc. Bắc Kinh mô tả hoạt động này là một “hành động ích kỷ và vô trách nhiệm”.

Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC) sau đó tuyên bố sẽ ngừng nhập khẩu tất cả các sản phẩm thủy sản có nguồn gốc từ Nhật Bản, có nghĩa là lệnh cấm có thể tác động đến các sản phẩm khác ngoài hải sản như muối biển và rong biển.

Quyết định này nhằm mục đích ngăn chặn “nguy cơ ô nhiễm phóng xạ đối với an toàn thực phẩm do việc xả nước bị ô nhiễm từ nhà máy điện hạt nhân Fukushima của Nhật Bản” và để bảo vệ sức khỏe của người tiêu dùng Trung Quốc, GACC cho hay.

Lệnh cấm trên mở rộng những quy định trước đây của Trung Quốc nhằm cấm nhập khẩu thực phẩm và các sản phẩm nông nghiệp từ tỉnh Fukushima và 9 tỉnh khác của Nhật Bản do lo ngại rò rỉ phóng xạ từ nhà máy Fukushima.

Trước đó, vì lo ngại tương tự, chính quyền Hồng Kông cũng công bố lệnh cấm nhập khẩu hải sản từ 10 tỉnh của Nhật Bản, có hiệu lực từ ngày 24-8.

Tokyo cho rằng việc xả nước thải phóng xạ đã qua xử lý an toàn là cần thiết để giải phóng không gian tại nhà máy điện hạt nhân đang bị tê liệt.

Tokyo giải thích nước thải đã qua xử lý sẽ được pha loãng ở mức độ cao và thải ra biển từ từ trong nhiều thập niên. Dự kiến, hơn triệu tấn nước được lưu trữ tại nhà máy Fukushima sẽ được thải ra biển trong 30 năm tới.

Theo giải thích của Công ty Điện lực Tokyo (TEPCO), nước thải liên tục được xử lý trong nhiều năm để lọc bỏ hết các thành phần có hại có thể loại bỏ được, sau đó đưa vào bể chứa. Phần lớn nước thải sẽ được xử lý lần thứ hai. Trước khi đưa ra biển, nước thải sẽ được pha loãng nhiều với nước sạch nên chỉ có nồng độ chất phóng xạ rất thấp. Nước thải sẽ đi qua một đường hầm dưới biển cách bờ biển khoảng 1 km để vào Thái Bình Dương.

Các bên thứ ba, bao gồm Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế của Liên hợp quốc (IAEA) sẽ giám sát quá trình xả nước thải trong và sau khi xả thải.

TEPCO thông báo chỉ xả khoảng 200 hoặc 210 mét khối nước thải đã qua xử lý trong chiều thứ Năm (24-8). Từ thứ Sáu, công ty có kế hoạch xả liên tục 456 mét khối nước thải đã qua xử lý trong thời gian 24 giờ và tổng cộng 7.800 mét khối trong khoảng thời gian 17 ngày.

TEPCO nói thêm hoạt động này sẽ bị đình chỉ ngay lập tức và một cuộc điều tra sẽ được tiến hành nếu phát hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào trong thiết bị xả hoặc mức độ pha loãng của nước thải đã xử lý.

Cuối tuần sau, TEPCO sẽ thu thập mẫu nước biển nằm trong khu vực xả thải nhằm giám sát và đảm bảo nước thải đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn quốc tế.

Thảm họa kép động đất và sóng thần vào năm 2011 ở Nhật Bản đã khiến nước trong nhà máy điện hạt nhân Fukushima bị nhiễm chất phóng xạ cao. Kể từ đó, nước mới được bơm vào để làm mát mảnh vụn nhiên liệu trong các lò phản ứng. Bên cạnh đó, nước ngầm và nước mưa rò rỉ vào, tạo ra nhiều nước thải phóng xạ hơn.

Kế hoạch xả nước thải này đã được chuẩn bị trong nhiều năm. Năm 2019, giới chức trách cảnh báo không còn chỗ để lưu trữ nước thải nhiễm phóng xạ, và họ “không có lựa chọn nào khác” ngoài việc xả nước ở dạng đã được xử lý và pha loãng cao.

Trong khi một số nước bày tỏ sự ủng hộ kế hoạch của Nhật Bản thì những nước khác phản đối mạnh mẽ việc xả nước thải như vậy.

Mỹ ủng hộ Nhật Bản và chính quyền Đài Loan đồng ý rằng lượng tritium (một đồng chất phóng xạ của hydro) được thải ra sẽ chỉ gây tác động “tối thiểu”. IAEA cũng đã tán thành kế hoạch.

Tuy nhiên, Trung Quốc và các đảo quốc Thái Bình Dương lên tiếng phản đối, cho rằng hành động xả nước thải như vậy có thể gây tác động rộng rãi trong khu vực và quốc tế, đồng thời có khả năng đe dọa sức khỏe con người và môi trường biển.

Trước khi Bắc Kinh công bố lệnh cấm hải sản của Nhật Bản, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết việc xả nước thải phóng xạ của Nhật Bản sẽ “gây rủi ro cho toàn thế giới và kéo dài nỗi đau cho các thế hệ nhân loại tương lai”.

Mạng xã hội Trung Quốc cũng tràn ngập các bình luận giận dữ với hashtag về hành động xả nước thải phóng xạ thu hút 800 triệu lượt xem trên Weibo chỉ sau vài giờ.

Nhiều người dùng ủng hộ lệnh cấm hải sản, trong khi những người khác kêu gọi chính quyền hành động cứng rắn hơn nữa. “Chúng ta nên cấm tất cả các sản phẩm của Nhật Bản”, một cư dân mạng viết.

Bất chấp nhiều sản phẩm và văn hóa Nhật Bản được yêu chuộng ở Trung Quốc, những lời kêu gọi tẩy chay mọi thứ của Nhật Bản không phải là hiếm mỗi khi các tranh cãi giữa hai nước trỗi dậy.

Năm 2012, một loạt các cuộc biểu tình chống Nhật Bản tại các thành phố trên khắp Trung Quốc đã biến thành bạo lực sau khi Nhật Bản quyết định quốc hữu hóa một nhóm đảo ở biển Hoa Đông mà cả Tokyo và Bắc Kinh đều tuyên bố chủ quyền.

Nhật Bản thừa nhận các doanh nghiệp xuất khẩu hải sản sẽ bị ảnh hưởng “đáng kể” do các động thái của Trung Quốc và Hồng Kông. Trung Quốc đại lục và Hồng Kông nhập khẩu hơn 1,1 tỉ đô la hải sản từ Nhật Bản mỗi năm, chiếm gần một nửa kim ngạch xuất khẩu hải sản của nước này.

Nhưng các nhà phân tích nói rằng phản ứng của Trung Quốc nói riêng, được thúc đẩy bởi yếu tố chính trị lẫn mối lo ngại thực sự.

Mối quan hệ của Tokyo với Bắc Kinh đã xấu đi trong những năm gần đây khi Nhật Bản xích lại gần hơn với Mỹ. Tokyo cũng thể hiện sự ủng hộ đối với Đài Loan, lãnh thổ mà mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền.

Neil Thomas, chuyên gia chính sách đối ngoại Trung Quốc ở Viện Chính sách xã hội châu Á, bình luận: “Vụ việc này giống một triệu chứng hơn là nguyên nhân khiến mối quan hệ Trung-Nhật trở nên xấu đi. Bắc Kinh có thể đã bớt ồn ào hơn đối với việc Nhật Bản xả nước thải phóng xạ nếu mối quan hệ với Tokyo tốt đẹp hơn”.

Theo CNN, BBC, Reuters

Chánh Tài