Trung Quốc nhượng bộ để níu chân doanh nghiệp nước ngoài sau 1 năm chiến tranh thương mại

Thất nghiệp tăng cao

Theo báo cáo của một ngân hàng đầu tư hàng đầu Trung Quốc hôm 24/7, chỉ tính riêng năm ngoái, ngành công nghiệp Trung Quốc đã mất khoảng 5 triệu việc làm, trong đó có 1,8-2 triệu việc làm bị ảnh hưởng vì cuộc chiến thương mại với Mỹ.

Các hội chợ việc làm luôn chật kín người

Phân tích cho thấy sự suy giảm số lượng việc làm từ tháng 7/2018 đến tháng 5/2019 không chỉ do ảnh hưởng của cuộc chiến thương mại mà còn do sự điều chỉnh cơ cấu trong nước và các yếu tố chu kỳ. Các nhà kinh tế thuộc Tập đoàn đầu tư International Capital Corp (CICC) Liang Hong và Yi Huan cho hay, tổng số việc làm thiệt hại chiếm 3,4% trong lĩnh vực công nghiệp, gồm khai thác,sản xuất và dịch vụ công.

Các nhà nghiên cứu và nhà kinh tế khác từ Ngân hàng Truyền thông và Chứng khoán Haitong, Trung Quốc ước tính cuộc chiến thương mại cho đến nay đã khiến Trung Quốc mất từ 700.000 đến 1,2 triệu việc làm. Nghiên cứu của CICC không đề cập đến tác động của đợt tăng thuế từ 10%-25% lên 200 tỉ USD hàng nhập khẩu Trung Quốc có hiệu lực từ hồi tháng 5.

Việc chưa tính đến yếu tố trên cho thấy mức độ thiệt hại việc làm thậm chí còn lớn hơn và sẽ tiếp tục gia tăng khi các khoản thuế bổ sung tác động lên nền kinh tế Trung Quốc. Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn chưa công bố dữ liệu chính thức về thiệt hại việc làm do cuộc chiến thương mại với Mỹ nhưng ước tính cuộc đối đầu giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới sẽ làm giảm tổng sản phẩm quốc nội (GDP) Trung Quốc 0,5%.

Nghiên cứu của CICC cho thấy trong 8 ngành sản xuất có ảnh hưởng trực tiếp nhất với đợt tăng thuế quan của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump, ít nhất 1,5 triệu công nhân bị mất việc. Lĩnh vực máy tính và thiết bị viễn thông bị ảnh hưởng nặng nề nhất, giảm 4,9% việc làm trong bối cảnh Mỹ giám sát chặt chẽ các công ty công nghệ Trung Quốc, bao gồm các công ty viễn thông lớn ZTE và Huawei.

Tình trạng thất nghiệp tăng cao còn có nguyên nhân xuất phát từ việc các công ty đa quốc gia đã đóng cửa mộtsố hoặc tất cả các nhà máy của họ ở Trung Quốc vì chi phí hoạt động tăng và ảnh hưởng từ đòn thuế quan của Mỹ. Hãng Sony Mobile đã đóng cửa nhà máy ở Bắc Kinh vào tháng 3 trong khi nhà sản xuất điện thoại Hàn Quốc Samsung dự kiến sẽ đóng cửa nhà máy trước tháng 9.

Hàng chục doanh nghiệp toàn cầu gồm Apple, Nintendo, Pegatron… đã chuyển hoặc đang cân nhắc chuyển sản xuất ra khỏi Trung Quốc sang nơi khác hoặc trở về quê nhà. Nghiêm trọng hơn, không chỉ các các doanh nghiệp Mỹ, Nhật và Đài Loan, Hàn Quốc mà nhiều nhà sản xuất của Trung Quốc cũng đang theo xu hướng di dời này, bao gồm các nhà sản xuất máy tính cá nhân, di động thông minh và thiết bị điện tử khác.

Níu chân doanh nghiệp nước ngoài

"Chúng tôi cần các biện pháp dài hạn để tránh rủi ro thuế quan và thuộc diện bị đánh thuế của Mỹ", Kiyofumi Kakudo, CEO của nhà sản xuất máy tính Dynabook, cho biết. Công ty thuộc Sharp Corp này đang cân nhắc chuyển sản xuất dòng máy tính xách tay xuất khẩu Mỹ sang nước khác. Dynabook hiện sản xuất gần như toàn bộ các dòng máy tính của mình tại Trung Quốc, chủ yếu tại nhà máy ở Hàng Châu, tỉnh Chiết Giang.

"Dù đợt áp thuế thứ 4 của Mỹ đã tạm thời được hoãn lại, chúng ta không thể nói trước điều gì sẽ xảy ra và khi nào", Kakudo cho biết. Về phần Apple cũng đang yêu cầu các nhà cung cấp chính xem xét việc chuyển 15 - 30% dây chuyền sản xuất iPhone ra khỏi Trung Quốc. Theo nguồn tin mới đây của Nikkei, Apple đang chuẩn bị sản xuất thử tai nghe không dây Airpod tại khu vực Đông Nam Á.

Các nhà sản xuất máy tính của Mỹ gồm HP và Dell cũng đang cân nhắc việc chuyển tới 30% dây chuyền sản xuất máy tính xách tay từ Trung Quốc sang Đông Nam Á và một số nơi khác. Còn công ty Nintendo của Nhật sẽ chuyển một phần dây chuyền sản xuất máy chơi game Nintendo Switch ra khỏi Trung Quốc.

Nhiều nhà phân tích quan ngại rằng động thái của các công ty này có thể gây ảnh hưởng tới tiêu dùng và việc làm tại Trung Quốc. CICC cho biết thị trường việc làm bị tác động mạnh nhất sau khi hai đợt thuế quan đầu tiên của Mỹ được áp dụng vào tháng 7 và tháng 8 năm ngoái, ảnh hưởng đến tổng cộng 50 tỉ USD hàng nhập khẩu của Trung Quốc.

Theo CICC, nếu căng thẳng thương mại Mỹ-Trung tiếp tục leo thang, việc làm trong lĩnh vực sản xuất sẽ gặp nhiều thách thức lớn hơn. Phản ứng lại xu hướng này, Bắc Kinh đang nỗ lực giữ chân doanh nghiệp toàn cầu bằng việc đưa ra những đãi ngộ đặc biệt để lợi ích của việc ở lại lớn hơn so với thiệt hại do thuế quan của Mỹ.

Tesla là một trong những công ty được hưởng lợi từ chính sách này của chính phủ Trung Quốc. Công ty này đang chuyển thiết bị tới nhà máy mới động thổ tại ngoại ô Thượng Hải vào nửa năm trước. Nhà sản xuất xe điện Mỹ cũng sẽ bắt đầu tuyển người cho nhà máy này vào tháng tới. Theo Nikkei, Tesla được cho là đã mua mảnh đất xây nhà máy này với giá ưu đãi từ chính quyền địa phương và có thể cũng đã nhận được khoản vay với lãi suất thấp.

Trung Quốc đang dần mở cửa hơn với các doanh nghiệp nước ngoài từ năm 2018, khi căng thẳng thương mại với Mỹ leo thang. Đầu tư trực tiếp nước ngoài vào nước này đã tăng 3,5% lên khoảng 70,7 tỷ USD trong nửa đầu năm 2019, theo Bộ Thương mại Trung Quốc. Cuối tháng 6 vừa rồi, Trung Quốc tuyên bố sẽ nới lỏng các hạn chế với đầu tư nước ngoài trong 7 lĩnh vực, trong đó có dầu khí. Nước này cũng đang thúc đẩy các kế hoạch để mở cửa lĩnh vực tài chính.

Chưa rõ những biện pháp này có thể giúp Trung Quốc giữ chân các nhà sản xuất nước ngoài hay không, nhưng trước mắt, nhiều người lao động nước này đã chịu ảnh hưởng. Tại nhà máy của công ty UE Furniture, cách Thượng Hải 200 km về phía tây, nhân viên tan ca vào lúc 16h30. "Chúng tôi không còn làm thêm giờ nữa bởi vấn đề thuế quan. Công ty đã quyết định mở cơ sở sản xuất mới tại nước khác để tránh thuế của Mỹ.

Đến nay chưa có nhân viên nào bị sa thải, nhưng thu nhập của nhiều người bị giảm vì giờ làm việc ngắn hơn", một nhân viên cho biết. Hồi tháng 5, Hội đồng Nhà nước Trung Quốc quyết định thành lập tổ công tác để chỉ đạo các biện pháp giải quyết vấn đề việc làm và thúc đẩy các chương trình đào tạo việc làm với ngân sách từ các chương trình bảo hiểm của nhà nước.

Sắp tới, ban lãnh đạo cấp cao gồm 25 thành viên của Bộ Chính trị Trung Quốc do Chủ tịch Tập Cận Bình đứng đầu, dự kiến sẽ tổ chức cuộc họp hàng quý về nền kinh tế trước cuối tháng và có thể đề xuất các chính sách mới để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và việc làm. Đảm bảo tăng trưởng việc làm ổn định là ưu tiên hàng đầu của chính phủ khi cuộc chiến thương mại kéo dài sang năm thứ hai.

Tuy nhiên, một số nhà kinh tế dự kiến Bộ Chính trị sẽ đợi đến cuối năm nay để ban hành các chính sách kích thích tài chính và tiền tệ mới nếu tốc độ tăng trưởng giảm, sau mức giảm xuống mức thấp kỷ lục 6,2% trong quý II năm 2019.

Thành Long