Truyền thống hiếu học ở làng khoa bảng Nghiêm Xá

Tiếp bước các bậc tiên hiền đi trước, nhân dân trong làng vẫn gìn giữ, phát huy truyền thống tôn sư trọng đạo, để những giá trị khoa bảng thực sự là nét đẹp văn hóa, tạo động lực, niềm tin để các thế hệ con cháu tiếp nối noi theo.

Nơi tôn vinh đạo học

Nghiêm Xá xưa kia có tên là Kẻ Ngườm thuộc tổng Triều Đông, huyện Thượng Phúc, phủ Thường Tín, trấn Sơn Nam Thượng. Làng nằm giữa vùng chiêm trũng có dòng Nhuệ Giang uốn lượn bao quanh. Xưa kia đồng đất Nghiêm Xá chiêm khê mùa thối, đời sống nhân dân gặp nhiều khó khăn. Người trong làng vẫn răn dạy con cháu rằng chỉ có chuyên cần đèn sách mới mong đỗ đạt hiển vinh. Để lấy nơi tôn thờ đạo học cho con cháu noi theo, nhân dân đã chung tay góp sức dựng lên đình làng.

Một buổi họp của Chi hội Khuyến học thôn Nghiêm Xá.

Với sự nhất quán trong tư duy là đề cao việc học, trọng người hiền tài, người dân Nghiêm Xá đồng tâm nhất bái xin rước hương linh Trạng nguyên Nguyễn Hiền từ xã Dương A, huyện Thượng Hiền, phủ Thiên Trường (nay là tỉnh Nam Định) về tôn làm thành hoàng làng. Nhân dân rước thêm 12 tiên hiền về thờ trong đình để tỏ lòng tôn kính ngưỡng mộ, cùng ý nguyện cầu mong các ngài phù hộ cho con cháu noi gương sáng của người hiền tài mà cố gắng học hành, thi cử đỗ đạt. Qua các triều đại, đình Nghiêm Xá còn lưu giữ được 10 đạo sắc phong và cuốn văn tế bằng chữ Hán ghi tên các vị chức tước, tiên hiền thờ trong hậu cung.

Thừa hưởng truyền thống hiếu học, cách đây hơn 600 năm, nhiều người con Nghiêm Xá đã nỗ lực học tập, tham gia các khoa thi được đỗ đạt cao, mang vinh hiển về cho quê cha đất tổ. Với 7 vị đỗ đại khoa, làng Nghiêm Xá được xếp đứng đầu huyện Thường Tín về số học vị tiến sĩ trong nền khoa cử Nho học. Đặc biệt, trong làng có gia đình cả 3 cha con là đều đỗ tiến sĩ. Cha là Ngô Hoan, đỗ đệ nhị giáp tiến sĩ xuất thân (Hoàng giáp) khoa Đinh Mùi niên hiệu Hồng Đức thứ 18 (1487). Cụ Ngô Hoan là thành viên hội Tao Đàn, từng đi sứ, làm quan đến chức Đô ngự sử. Cụ có hai người con trai cùng dự khoa thi năm 1526. Con cả là ông Ngô Ước, đỗ đệ nhị giáp tiến sĩ xuất thân; con thứ là ông Ngô Hoành, đỗ đệ tam giáp tiến sĩ xuất thân.

Khi làng có nhiều người đỗ đạt thành danh, nhân dân đã xây dựng nghè ở Hậu Bành đón các vị đỗ tiến sĩ về làng. Sau đó, toàn dân lại dựng văn chỉ để thờ những người đỗ đạt cao. Ông Nguyễn Văn Chiến, Bí thư chi bộ thôn Ngiêm Xá cho biết: “Với tinh thần tôn vinh đạo học, nhân dân Nghiêm Xá không chỉ tôn thờ các bậc tiên hiền trong đình làng, mà tại các miếu, văn chỉ, nhà thờ họ cũng thờ phụng những vị khoa bảng, nhằm giáo dục truyền thống tốt đẹp của làng để con cháu cố gắng nỗ lực học hành tấn tới”.

Người dân Nghiêm Xá tổ chức lễ hội truyền thống tôn vinh các bậc tiên hiền, khoa bảng.

Phát huy truyền thống hiếu học của quê hương

Tiếp nối truyền thống khoa bảng, thời kỳ cách mạng, nhân dân Nghiêm Xá tiếp tục động viên con cháu tích cực trong học tập. Nhờ vậy, từ năm 1945 đến nay, thôn Nghiêm Xá có 3 người đạt học vị tiến sĩ, 18 thạc sĩ, 179 cử nhân. Tất cả những người thi cử có bằng cấp đều được ghi danh trong sổ truyền thống lưu tại đình làng.

Thời gian qua, Chi hội Khuyến học thôn Nghiêm Xá đã làm tốt công tác tuyên truyền các gia đình chăm lo việc học hành của con em mình. Địa phương cũng có nhiều hoạt động hỗ trợ, khuyến khích học sinh nỗ lực trong học tập. Ông Nguyễn Đức Văn, Thư ký Chi hội khuyến học thôn cho biết: “Hằng năm, chi hội vận động nhân dân tham gia ủng hộ quỹ khuyến học làm cơ sở để động viên con cháu học tập. Vào dịp Tết Nguyên đán, chính quyền địa phương cùng với chi hội khuyến học tổ chức lễ trao quà tặng các cháu đạt danh hiệu học sinh giỏi cấp huyện trở lên và đỗ đại học ngay tại đình làng”.

Để khơi dậy phong trào học tập, chi hội khuyến học phối hợp với chi đoàn thôn tổ chức hội thi viết chữ đẹp ngay tại đình làng vào dịp hè. Hội thi hằng năm nhận được sự quan tâm của các gia đình, thu hút các cháu nhỏ hào hứng tham gia. Nhờ những biện pháp khuyến học kịp thời, số học sinh đạt kết quả cao ngày càng tăng lên. Năm 2017, thôn Nghiêm Xá có 30 học sinh giỏi từ cấp huyện trở lên, 10 cháu đỗ đại học. Có học sinh đạt thành tích xuất sắc trong học tập, như em Nguyễn Thị Thu Phương đạt giải Nhất môn Toán TP Hà Nội, hai giải Nhì quốc gia môn Toán trên máy tính cầm tay và Vật lý qua internet Violympic.

Ông Hoàng Xuân Hữu, Chủ tịch UBND xã Nghiêm Xuyên khẳng định: “Nghiêm Xá là địa phương có truyền thống hiếu học lâu đời. Chính quyền và nhân dân trong thôn thường xuyên quan tâm và có nhiều biện pháp khuyến học hiệu quả nhằm cổ vũ các thế hệ học sinh cố gắng vươn lên trong học tập. Nhiều người con của quê hương Nghiêm Xá thành đạt, có nhiều đóng góp cho xã hội.

Bài và ảnh: VŨ DUY