Truyền thống văn hóa, khoa bảng dòng họ Trần Điền Trì

Đây là hoạt động nhân kỷ niệm 380 năm ngày sinh của Tiến sĩ Trần Thọ (1639-2019), 335 năm ngày sinh của Tiến sĩ Trần Cảnh (1684-2019), 310 năm ngày sinh của Tiến sĩ Trần Tiến (1709-2019) – các danh nhân khoa bảng của dòng họ Trần Điền Trì.

Xứ Hải Dương xưa là một không gian văn hóa đã sản sinh cho đất nước nhiều danh nhân văn hóa. Trong đó, phủ Nam Sách là vùng đất giàu truyền thống hiếu học, khoa bảng với số người đỗ đạt cao nhất toàn xứ và sự xuất hiện của các dòng họ khoa bảng lớn. Họ Trần ở làng Điền Trì (nay thuộc thôn Trực Trì, xã Quốc Tuấn) là một dòng họ như thế với ba bậc “kế thế đăng khoa” là cha – con, ông – cháu trong cùng một nhà là: Tiến sĩ Trần Thọ (ông), Tiến sĩ Trần Cảnh (cha) và Tiến sĩ Trần Tiến (con).

Các đại biểu tham dự hội thảo. Ảnh: vov.vn

Trần Thọ (1639-1700) tự Nhuận Phủ, người xã Điền Trì, huyện Chí Linh – nay thuộc thôn Trực Trì, xã Quốc Tuấn, huyện Nam Sách. Năm 32 tuổi, ông đỗ Đệ tam giáp Đồng Tiến sĩ xuất thân khoa Canh Tuất, niên hiệu Cảnh Trị thứ 8 (1670), đời Lê Huyền Tông. Gần 30 năm làm quan, Trần Thọ được chúa Trịnh khen “rất trung cần, mẫn cán”, từng trải qua các chức Giám sát Ngự sử; Lê khoa Cấp sự trung, Phó Đô Ngự sử… Bên cạnh sự nghiệp chính trị, ông còn để lại cho hậu thế một số bài văn bia và 3 bài thơ được chép trong Toàn Việt thi lục. Có thể nói, Trần Thọ là người khai khoa cho dòng họ, tạo bước tiền đề cho con cháu tiếp tục đỗ đạt, làm quan. Với những đóng góp nhất định của ông đối với quê hương, đất nước, ông được sử gia triều Nguyễn đánh giá là một trong những nhân vật tiêu biểu đời Hậu Lê của tỉnh Hải Dương.

Trần Cảnh (1684-1758) là con của Trần Thọ, húy là Chiêu, tự là Oánh Phủ. Năm 35 tuổi, ông đỗ Tiến sĩ khoa Mậu Tuất, niên hiệu Vĩnh Thịnh thứ 14 (1718), đời Lê Dụ Tông. Nghiên cứu về cuộc đời và sự nghiệp của Tiến sĩ Trần Cảnh qua các tư liệu lịch sử, gia phả, văn bia, sắc phong, ông đã đảm nhiệm nhiều chức vụ như Giám sát Ngự sử, Phủ doãn phủ Phụng Thiên, Tế tửu Quốc Tử Giám, Tham tụng, Thượng thư. Đối với giáo dục, ông từng làm Giám thí tại trường Sơn Tây (năm Bảo Thái thứ 7 (1726), trường Tuyên Quang (năm Vĩnh Hựu thứ 1 (1735), trường Nghệ An (năm Vĩnh Hựu thứ 4 (1738), Đề điệu trường Thanh Hoa (năm Cảnh Hưng thứ 4 (1743). Về trước tác, ông từng viết Minh nông chiêm phả vào năm Quý Hợi (1743), nhuận văn bia Hậu thần bi kí/Hậu thánh bi kí. Ông được sử gia triều Nguyễn ghi nhận “có nhiều công trạng, được thăng tước Quận công”.

Trần Tiến (1709-1770) là con của Trần Cảnh, cháu của Trần Thọ, người đỗ đại khoa cuối cùng của dòng họ Trần Điền Trì. Tiếp bước thành công của ông và cha mình, Trần Tiến đã đỗ Tiến sĩ khoa Mậu Thìn, niên hiệu Cảnh Hưng thứ 9 (1748), đời Lê Hiển Tông khi 40 tuổi. Ông từng làm Giám thí khoa thi Kỷ Sửu, niên hiệu Cảnh Hưng thứ 30 (1769). Ông làm quan đến chức Hàn lâm viện Thị độc.

Tại hội thảo, các nhà khoa học đã tập trung nghiên cứu, đánh giá về vùng đất Nam Sách – một vùng đất địa linh, nhân kiệt, quê hương của họ Trần Điền Trì; Danh nhân khoa bảng họ Trần Điền Trì và vấn đề bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa dòng họ Trần Điền Trì./.

VH