Tự do có phải là được làm điều mình muốn?

Trong cuốn Tự do vượt trên sự hiểu biết, tác giả Krishnamurti - một nhà diễn thuyết có ảnh hưởng của thế kỷ XX - chia sẻ quan điểm về tự do nguyên bản của mỗi con người.

Khi kinh nghiệm, lề lối cũ trở thành một cái bẫy

Có rất nhiều cách hiểu về tự do: Tự do là được làm những điều ta muốn, có thể suy nghĩ và nói các vấn đề trong tâm chí ta; tự do là cảm giác thỏa mãn trong tiện nghi hiện đại... Đối với Krishnamurti, chính những thiên kiến, lề lối cũ, thậm chí kiến thức cũng là tác nhân khiến cho con người mất đi tự do nguyên bản.

Con người nói rất nhiều về tự do, thậm chí tuyên bố sẵn sàng tranh cãi, đổ máu vì nó. Song, không mấy người cắt nghĩa được tự do thực sự là gì. Đa phần chúng ta hình dung tự do là “được làm điều mình muốn”. Nhưng ta không hề cảnh giác rằng, những điều mình muốn là kết quả từ sự áp đặt của truyền thống, tôn giáo, ý thức hệ, sách vở và thậm chí là… truyền thông, quảng cáo.

Sách Tự do vượt trên sự hiểu biết.

Có bao giờ ta tự hỏi, tự do đích thực của mỗi con người là điều gì? Và làm thế nào để con người có thể đạt được tự do? Krishnamurtri đã dành phần lớn cuộc đời mình để đi tìm lời giải cho những câu trả lời này và chia sẻ nó rộng rãi tới cộng đồng.

Với Krishnamurtri, trong quá khứ, tư tưởng của chúng ta là kết quả của nhiều nguồn thông tin: truyền thống, văn hóa, sách vở, tôn giáo, những chuẩn mực đạo đức… Qua nhiều thế hệ, tiêu chuẩn hành vi đó trở thành một phần truyền thống hoặc tôn giáo.

Còn trong hiện tại, ta cũng bị ảnh hưởng bởi mối quan hệ cá nhân, quyền lực hay thậm chí là hình tượng ảo ảnh do chính chúng ta tự tạo dựng. Ta hướng tới một hình tượng mà chúng ta tưởng mình là hoặc nên là, trong khi chính hình tượng đó ngăn cho ta hiểu, ngăn cho ta nhìn vào bản chất thực sự của ta.

Như vậy, ta rơi vào cạm bẫy mất tự do, ta sống với những điều được truyền đạt, bị dẫn dắt bởi thiên kiến, hoặc để hoàn cảnh và môi trường xung quanh áp đặt. Tâm hồn ta cạn kiệt và trống rỗng, thiếu đi những điều mới mẻ do bản thân ta thực sự khám phá và cảm nhận.

Tác giả Krishnamurtri cho rằng, ta cần phải nhận thức được mình đã mất đi tự do như thế nào. Và để đạt được tự do, ta không chỉ cần cải thiện khả năng nhận thức, nắm bắt nội dung, bản chất , tinh thần cởi mở, phóng khoáng để chú tâm vào những gì diễn ra trong cuộc sống, mà ta còn phải có một sức khỏe tinh thần thật tốt.

Phá vỡ vách ngăn của chính mình để tự do

Krishnamurtri diễn giải: “Làm sao có một tâm trí tỉnh giác, tinh nhạy và sáng rõ có thể tồn tại trong một cơ thể chậm chạp, nặng nề? Để hoàn toàn trở nên tinh nhạy với tất cả những ẩn ý kỳ diệu của cuộc đời, đòi hỏi sự đồng điệu giữa tinh thần và thể xác".

Đến đây, bạn sẽ tự hỏi tại sao lại cần phải đọc một cuốn sách về tự do khi cuộc sống hiện tại của mình đã thoải mái và đầy đủ tiện nghi? Một CEO nổi tiếng của một trong những tập đoàn viễn thông lớn nhất Việt Nam từng phát biểu: “Điểm yếu của những người giỏi, nhiều kinh nghiệm là có một cái hộp có sáu tấm ngăn bao quanh họ. Tấm ngăn dưới chân là tất cả dữ liệu mà họ có, tấm vách trên đầu là niềm tin, phía trước là những gì họ từng nhìn thấy, kinh nghiệm tạo ra tấm chắn phía sau, bên trái là tất cả những gì họ giả định, vách ngăn bên phải là tất cả hệ tri thức của họ. Không có cái hộp, không có bất kỳ một rào cản nào ngăn bước, các bạn sẽ nhìn thấy cả vũ trụ".

Bạn có bao giờ nhận ra, chính kiến thức và kinh nghiệm trở thành một bức tường ngăn mình đến với tự do - tri thức chân thực nhất?

Tác giả Jiddu Krishnamurti - nhà diễn thuyết có ảnh hưởng của thế kỷ XX.

Nhìn rộng ra, tư tưởng của Krishnamurti thật sự mang tính đột phá khi ông chỉ ra: nếu nhân loại có thể có chung một tâm thức để đối diện với những thử thách, nhọc nhằn, sướng khổ cùng nhau, ta sẽ không tạo ra sự cô đơn, sợ hãi, hung hãn tiềm tàng … Hay có thể hiểu, nếu từng người một hiểu về tự do, hiểu về những “vách ngăn” của chính mình và của cộng đồng, dân tộc, quốc gia; ta có thể triệt tiêu những mầm mống gây ra những vấn đề toàn cầu như chiến tranh, xung đột, phân biệt chủng tộc, biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường…

Ở tuổi 90, Krishnamutri vẫn dành thời gian của mình cho những buổi diễn thuyết tại Liên Hợp Quốc về chủ đề hòa bình và nhận thức. Thậm chí, ông vẫn tiếp tục diễn thuyết tại Ấn Độ chỉ một tháng trước khi mất vào năm 1986. Có thể thấy, dù Krishnamurtri đã mất hơn 30 năm, nhưng cuốn sách Tự do vượt trên sự hiểu biết vẫn có giá trị vượt thời gian.

Cuốn sách là tiếng nói vang vọng của nhà hiền triết cho nhân loại và các thế hệ trong tương lai về việc xây dựng một thế giới tự do, hòa bình, nhân ái.

Khánh Huyền