Tư nhân chấp nhận tiêu cực, luồn lách - tại sao?

“Tôi nghĩ rằng giờ phải nói thẳng, nói thật với nhau mới phát triển được chứ cứ nịnh nhau thì không được đâu”. Ông Nguyễn Văn Đệ (bầu Đệ), Chủ tịch Hiệp hội Bệnh viện tư nhân Việt Nam và Câu lạc bộ Bóng đá Thanh Hóa, phát biểu như vậy tại hội thảo “Vai trò của tư nhân trong cung cấp dịch vụ công” diễn ra ngày 15-5. Hội thảo do Phòng Công nghiệp và Thương mại Việt Nam (VCCI) phối hợp với Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tổ chức.

Tư nhân cạnh tranh không cân sức với nhà nước

Ông Nguyễn Văn Đệ kể năm 2005, ông xin xây bệnh viện. Nhiều quan chức ở trung ương và địa phương bảo “ông này vớ vẩn, có bằng cấp đâu mà làm”. Nhưng ông vẫn cố gắng theo đuổi, làm mọi thủ tục, xin chủ trương, xin cấp đất… nên hiện nay ai lập bệnh viện tư nhân cũng dễ hơn.

“Chính phủ nói cái gì doanh nghiệp (DN) làm được thì Nhà nước không làm. Tuy vậy, các dịch vụ công hiện nay đang có sự cạnh tranh quyết liệt giữa Nhà nước và tư nhân. Trong cuộc cạnh tranh này, tư nhân không cân sức với Nhà nước. Một anh lấy vốn, trí tuệ, công sức, huy động anh em, họ hàng ra làm, còn một anh lấy ngân sách để làm. Thế nên anh tư nhân lúc nào cũng khổ, muốn vượt lên thì phải chấp nhận nhiều cái tiêu cực, luồn lách. Đây là một nguy cơ cho cộng đồng DN” - ông Đệ nói.

Bầu Đệ lấy ví dụ trong ngành du lịch. 20 năm trước mỗi bộ đều có một khách sạn ở vị trí đắc địa. Nay Thủ tướng không cho đầu tư nữa thì những nơi đó kinh doanh không tốt nhưng họ vẫn tận dụng lợi thế là Nhà nước, cơ quan thuế không dám vào.

“Bây giờ cán bộ nhà nước có tiêu chuẩn rồi, đi công tác ngủ ở đâu thì đem hóa đơn về thanh toán, cần gì các bộ phải có khách sạn nữa. Vừa rồi Bộ KH&ĐT gương mẫu trả một số khách sạn, các bộ cũng nên như vậy. Tại sao các bộ cứ ôm làm gì. Tôi đã có văn bản đề nghị thu lại các khách sạn này và tổ chức đấu giá để DN đầu tư. Khách sạn tư nhân thì rất đẹp, đến khách sạn trung ương thì lụp xụp…” - ông Đệ nhận xét.

Ông Đệ cũng nhìn nhận Thủ tướng nói rất đúng nhưng có khi trên nói một đằng, dưới lại làm một nẻo. Chẳng hạn Luật Khám chữa bệnh đang chuẩn bị ban hành, dù Chính phủ cấm ra giấy phép con nhưng trong đó cũng lồng nhiều lắm. Nào là kinh nghiệm năm năm, nào là chế độ quản lý, rồi quá trình thẩm định… Ngay cả việc từ thiện, tư nhân muốn làm không phải dễ, bởi người ta bảo “không phải việc của các anh!”.

“Thủ tướng thì bận, DN suốt ngày nhắn tin cho Thủ tướng, Thủ tướng cũng khổ. DN suốt ngày khóc lóc nhưng không biết tiếng khóc có lên được Thủ tướng không. Chúng ta phải mạnh dạn xã hội hóa, tin tưởng DN để đưa ra được chính sách tốt. Nhiều dịch vụ công nên để cho các hội, hiệp hội làm. Cán bộ làm khó tốt được” - ông Đệ kết luận.

Bầu Đệ (bên trái ảnh) nói rằng DN thì suốt ngày khóc lóc nhưng không biết tiếng khóc có đến được Thủ tướng không. Ông Nguyễn Hữu Dũng nhận xét các quy định của pháp luật vẫn có phần ưu ái Nhà nước, khó tiên lượng và thiếu nhất quán. Ảnh: CHÂN LUẬN

Sau một đêm có thể mất nghiệp

Ông Nguyễn Hữu Dũng, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty VinaCert, kể rằng trên bước đường kinh doanh, tham gia xã hội hóa dịch vụ khoa học công nghệ, ông đã tốn rất nhiều tâm huyết mới vượt qua được khó khăn. Có khi ông còn kiện cả một tổng cục trưởng khi đi thành lập một tổ chức chuyên về công nhận và giám định.

“Có lần gặp bộ trưởng KH&CN, bộ trưởng hỏi tôi việc đã xong chưa, có cần giúp gì không. Tôi nói không, để tôi làm. Thế là tôi mất chín năm mới ra được tổ chức công nhận” - ông Dũng kể.

Đã vậy không phải lúc nào kinh doanh cũng thuận lợi. Bởi như ông Dũng nói, tư nhân có thể sau một đêm là mất nghiệp, bởi những quy định của pháp luật hoặc đôi khi chỉ là một văn bản hành chính.

Chẳng hạn trước năm 2017, các cơ sở sản xuất giống thủy sản phải đánh giá chứng nhận hợp quy điều kiện sản xuất nhưng đùng một cái Luật Thủy sản (2017) ra đời, điều kiện sản xuất giống thủy sản lại phải chứng nhận như chứng nhận điều kiện sản xuất và được thực hiện bởi các cơ quan quản lý nhà nước (có phân cấp đến địa phương).

“Như vậy có khi chỉ sau một đêm, tất cả vốn liếng đầu tư đã trở thành vô nghĩa rồi. Đó là nỗi lo sợ nhất của các nhà đầu tư. Mất nghiệp chỉ bởi một quy định thì không có nhà đầu tư nào dám mạnh dạn đầu tư nữa” - ông Dũng nói.

Tư nhân làm tốt, sao không để họ làm

Phát biểu tại hội thảo, Trưởng ban Pháp chế VCCI Đậu Anh Tuấn dẫn ra nhiều ví dụ về việc tham gia của tư nhân trong các dịch vụ công mà trước đây hoàn toàn là câu chuyện của các đơn vị nhà nước. Đầu tiên là câu chuyện về bóng đá. “Khi bầu Đệ vừa quay trở lại tham gia vào bóng đá thì lập tức đội Thanh Hóa thắng hai trận giòn giã” - ông Tuấn dẫn chứng.

Theo ông Tuấn, việc tư nhân tham gia vào bóng đá như tài trợ cho các câu lạc bộ, mở trung tâm đào tạo hay tài trợ cho đội tuyển quốc gia đã thu được những thành công rất lớn. Hay trong câu chuyện hàng không, khi có sự tham gia của VietJet Air và mới đây là Bamboo thì Vietnam Airlines buộc phải chuyển mình, cung cấp các dịch vụ tốt hơn. “Tôi là người bay Vietnam Airlines nhiều và tôi thấy rõ điều đó” - ông Tuấn khẳng định.

Hướng về cử tọa tham gia hội thảo, ông Tuấn nói rằng chắc mọi người đi công tác cũng nhiều. Một trong những dịch vụ mà mọi người hay sử dụng là khách sạn. “Hình như khách sạn do Nhà nước quản lý mùi nó khác, còn khách sạn tư nhân mùi nó khác” - ông Tuấn nói.

Nhiều diễn giả tham gia hội thảo đều khẳng định rằng Nhà nước chỉ nên là chủ thể tạo ra sân chơi, hỗ trợ và giám sát tư nhân tham gia đầu tư, cung cấp dịch vụ công. Vì chỉ có như thế thì Nhà nước mới tránh được tình trạng “vừa đá bóng vừa thổi còi” và quyền lợi của người tiêu dùng mới được đảm bảo.

CHÂN LUẬN