Từ những ca cấp cứu liên tiếp cần biết những triệu chứng lạ vì tự ý dùng 'tiên dược' Corticoid

Bé N.T.D (5 tuổi, ở Sơn La) bỗng nhiên mặt nặng, nổi ria mép sau vài mũi tiêm corticoid ở phòng khám tư. Ảnh: BVCC

Bé trai 5 tuổi bỗng mọc lông, ria mép sau mấy mũi tiêm corticoid

Mới nhất, Bệnh viện Nội tiết Trung ương thông tin, bệnh viện này vừa tiếp nhận và điều trị cho bé N.T.D (5 tuổi, ở Sông Mã, Sơn La) nhập viện trong tình trạng béo phì, mặt nặng, mọc lông và rậm lông vùng mặt và mép. Theo chia sẻ của gia đình bé D, cách đây 4 tháng, bé xuất hiện ho và sốt; khám và điều trị tại bệnh viện huyện thì được chẩn đoán viêm tiểu phế quản. Bé được điều trị nhưng chưa khỏi hoàn toàn.

Lúc này người nhà đưa bé D tới phòng khám tư tại địa phương và được nhân viên cho tiêm Corticoid 4 ngày liên tục, mỗi ngày 2 mũi không rõ liều lượng. Sau khi tiêm, bé đỡ ho nhanh. Tuy nhiên sau khoảng một tháng, bé D bắt đầu có dấu hiệu nặng mặt, ăn khỏe hơn bình thường (4 bát cơm/bữa), tăng 3-4kg, tóc mọc thấp, xuất hiện ria mép. Gia đình đã đưa bé D đến khám Bệnh viện Nội tiết Trung ương và được chẩn đoán: Suy thượng thận do sử dụng Corticoid, tuyến thượng thận của bé đã không hoạt động.

Nguyên nhân của tình trạng nguy hiểm này, theo ThS.BS Đỗ Gia Nam – Phó trưởng khoa Nội tiết người lớn (Bệnh viện Nội tiết Trung ương) là do lạm dụng thuốc Cortisol điều trị. May mắn được phát hiện sớm, bé D đã được điều trị kích thích trục tuyến yên – thượng thận. Hiện chức năng tuyến thượng thận của bé đã hồi phục.

Giải thích về việc trẻ bỗng dưng xuất hiện nhiều lông rậm, cơ thể béo phì, nặng mặt… BS Gia Nam cho rằng, đó là triệu chứng lâm sàng của hội chứng cushing - suy tuyến thượng thận thường gặp đối với người bệnh sử dụng Corticoid quá liều và không đúng chỉ định. Cũng theo cảnh báo từ BS Gia Nam, gần đây, ngày càng có nhiều trường hợp tự ý sử dụng thuốc không rõ nguồn gốc, tên chế phẩm Corticoid tại phòng khám tư nhân, đông y gia truyền không đúng liều, không đúng chỉ định trong thời gian dài để chữa các bệnh xương khớp, gout, hen phế quản, bệnh hệ thống ….

Cuối tháng 4/2018, Bệnh viện Đa khoa Đức Giang (Hà Nội) cũng chữa trị kịp thời cho bệnh nhân B.T.K.D (55 tuổi, ở Thanh Xuân, Hà Nội). Bà D nhập viện trong tình trạng có những cơn đau âm ỉ kéo dài suốt hơn 20 năm. Qua khai thác bệnh sử, cách đây hơn 20 năm, bà D bị ngã trẹo cổ chân nhưng do chủ quan nên tự điều trị ở nhà. Một thời gian dài tự dùng thuốc giảm đau, thuốc có corticoid tại nhà nhưng không đỡ, thậm chí mỗi lần bước đi của bà D đều rất khó khăn, không thể giẫm được cả bàn chân xuống đất vì đau.

Bà D đã đi khám tại một số nơi và được chụp X-quang khớp cổ chân nhưng không phát hiện được nguyên nhân gây ra đau. Do vậy, suốt hơn 20 năm qua, bệnh nhân D phải sống chung cùng những viên thuốc giảm đau, thuốc Corticoid mỗi ngày. Tính đến nay, số lượng thuốc bệnh nhân D đã uống để giảm những cơn đau ước tính phải đến vài chục kg. Việc sử dụng thuốc Corticoid trong thời gian dài đã làm cho mặt bệnh nhân bị tích nước, tình trạng loãng xương xuất hiện, lưng và hai khớp gối bệnh nhân cũng bị ảnh hưởng theo.

Tháng 2/2018, bà D được chỉ định phẫu thuật lấy bỏ phần sụn khớp đã hỏng do bán trật lâu năm và hàn khớp tụ cốt- bàn 5 chân trái. Sau 1 tháng phẫu thuật, bệnh nhân đã tự đi bộ được xa, bắt đầu tập đi nhanh và leo cầu thang. Sau 3 tháng phẫu thuật, đến nay bệnh nhân D đã hoàn toàn khỏe mạnh.

Làm gì để tránh “tiền mất, tật mang”?

Tại Bệnh viện Da liễu Trung ương, các bác sĩ tiếp nhận không ít bệnh nhân sử dụng kem làm trắng da, kem trộn, nhất là các loại mỹ phẩm giả, trôi nổi có chất corticoid. Lúc đầu mới sử dụng bôi, làn da của người dùng sẽ trắng sáng rất nhanh, khiến người dùng “tưởng bở”, nhưng sau đó, nếu lạm dụng dùng lâu dài sẽ có tác dụng phụ, sắc tố da bị ảnh hưởng, gây nên triệu chứng viêm da do mỹ phẩm, khiến gương mặt bệnh nhân loang lổ như bản đồ. Trong khi đó, điều trị da liễu với những bệnh nhân “nghiện corticoid” rất khó khăn. Theo BS Vũ Thái Hà, Trưởng khoa Nghiên cứu và ứng dụng công nghệ tế bào gốc, đó là do làn da bị phụ thuộc vào corticoid và lúc dừng lại đột ngột (để điều trị) có thể da sẽ bị mẩn ngứa, các triệu chứng viêm da tăng lên. Bệnh nhân phải điều trị vài tháng, có khi kéo dài cả năm mới khỏi hoàn toàn.

PGS.TS Trần Trung Dũng, Phó Giám đốc Bệnh viện Đa khoa Xanh Pôn cho biết, corticoid là có nguồn gốc từ hormone tuyến thượng thận, hoặc những hợp chất tương tự. Các corticoid có rất nhiều tác dụng lên sinh lí và chuyển hóa, trong đó có tác dụng giảm đau và chống viêm rất mạnh, do đó chúng được sử dụng khá rộng rãi trong y học nhất là trong các bệnh lý cơ xương khớp.

Còn theo BS Gia Nam, các thuốc Corticoid nếu được dùng đúng chỉ định, đúng liều lượng và thời gian có thể góp phần cứu sống người bệnh với rất nhiều loại bệnh lý nguy hiểm như cơn hen phế quản ác tính, sốc phản vệ, lupus ban đỏ hệ thống, thấp tim, suy tuyến thượng thận, viêm khớp dạng thấp, xơ cứng rải rác… “Tuy nhiên, nếu dùng với liều lượng cao, kéo dài không có những biện pháp hỗ trợ điều trị để giảm bớt các độc tính của thuốc, corticoid có thể gây ra rất nhiều các tai biến nguy hiểm cho người bệnh”, BS Gia Nam nói.

Khi dùng dài ngày corticoid sẽ ức chế hoạt động của tuyến vỏ thượng thận. Nếu ngừng thuốc đột ngột sẽ gây nguy cơ suy thượng thận cấp, dễ dẫn đến tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời. Việc giảm liều từ từ sẽ giúp tuyến nội tiết này có thời gian thích nghi và trở lại hoạt động bình thường. Ðể tránh rơi vào cảnh “tiền mất tật mang” do lạm dụng corticoid, người bệnh tuyệt đối không tự ý dùng corticoid nếu chưa có chỉ định từ bác sỹ.

Quỳnh An