Từ thiện vì ai: Chuyện của Bill Gates và những con gà

Đầu tháng 6/2016, chương trình "60 phút mở" với chủ đề Người ta làm từ thiện vì ai được phát sóng. Trong chương trình, MC Tạ Bích Loan và các khách mời là nhóm từ thiện, ca sĩ Thái Thùy Linh cùng TS Đặng Hoàng Giang đã bàn luận rôm rả xoay quay câu chuyện, mục đích của việc làm từ thiện.

Nhóm tình nguyện Xây trường Vùng cao chia sẻ về chuyến thiện nguyện của họ trong dịp giáp Tết Nguyên đán 2016 ở Mường Lạn, Sốp Cộp, tỉnh Sơn La. Chuyến hàng từ thiện gồm 3.600 chiếc bánh chưng, 3.600 cây giò và 25 tấn quần áo, bánh kẹo, nhu yếu phẩm các loại được họ chở lên xã Mường Lạng, đã bị chính quyền từ chối tiếp nhận, không đồng ý tổ chức tiệc tất niên cho trẻ em. Cuối cùng số hàng từ thiện không được chấp nhận sau đó phải đưa về vùng xuôi rồi hủy bỏ.

Các thành viên của nhóm từ thiện đã đưa ra những lý lẽ và mục đích của việc làm từ thiện này và họ liên tục được người dẫn chương trình đặt câu hỏi: Làm từ thiện vì ai? Để làm gì? Để làm gì? và Để làm gì?

Bill Gates cho rằng nuôi gà có thể giúp người dân châu Phi thoát nghèo. Ảnh: Reuters

Sau khi chương trình được phát sóng, lập tức nó làm dấy lên cuộc tranh cãi trên các trang mạng và tỷ phú Bill Gates, người hiến tặng đến 99,95% tài sản khổng lồ của mình cho quỹ từ thiện cũng được nhắc đến trong các cuộc tranh cãi này.

Thực tế, Bill Gates đã làm từ thiện như thế nào? Mới đây, nhà sáng lập Microsoft trong bài viết trên trang cá nhân đã chia sr rằng, nếu phải sống dưới 2 USD một ngày, ông sẽ nuôi gà để thoát nghèo.

Theo ông Gates, gà là “khoản đầu tư” tốt cho những người nghèo nhất thế giới. Chẳng hạn, ở châu Phi, một con gà có giá 5 USD (111.000 đồng), nhưng trong vòng vài tháng một con gà mái có thể đẻ ra 40 gà con, giúp cung cấp thêm thu nhập cho người nghèo.

Trứng gà, giàu protein và dinh dưỡng, có thể bán được hoặc giữ lại để giúp làm nguồn thức ăn cho những gia đình nghèo, theo ông Gates.

Ông Gates cho rằng nuôi gà ở nhà còn giúp ích cho phụ nữ, “bởi vì gà nhỏ, dễ nuôi và nếu thả vườn thì sống quanh quẩn gần chúng ta”, điều này giúp phụ nữ có thể tăng thu nhập, có thêm nguồn thực phẩm cho gia đình, cùng lúc có thể cân bằng việc nuôi dạy con nhỏ và nội trợ.

Với ý tưởng người nghèo nên nuôi gà, Tổ chức Bill & Melinda Gates do vợ chồng ông Gates lập ra lên kế hoạch cung cấp miễn phí 100.000 con gà (đã được tiêm chủng vắc xin ngừa bệnh) cho 30% dân số ở vùng châu Phi hạ Sahara.

Từ câu chuyện nuôi gà của Bill Gates, rõ ràng ở đây không còn là câu chuyện của cho hay cách cho nữa mà là làm từ thiện thế nào cho hiệu quả.

Từng có ý kiến thể hiện quan điểm rằng, từ thiện bằng tiền và gạo chỉ là tình thế, bởi nó chỉ khiến cho người nhận càng lười biếng hơn, chỉ vật vờ đợi lĩnh tiền trợ cấp. Điều này không phải là không có cơ sở.

Chuyện xảy ra ở châu Phi, nơi tiếp nhận 1/3 lượng hàng từ thiện được xuất khẩu là một ví dụ. Trong khi nhiều người dân Anh cũng như nhiều tấm lòng hảo tâm khác tưởng quần áo từ thiện của họ sẽ đến người cần được giúp đỡ một cách miễn phí, hay sẽ được bán đi để gây quỹ từ thiện và chỉ có một phần nhỏ dùng cho chi phí hoạt động. Thực tế, khi quần áo từ thiện từ các nơi trên thế giới được đưa đến tay các tổ chức từ thiện, chúng nhanh chóng được "cải danh" rồi bán ra với giá rẻ. Chỉ tính riêng tại Uganda, 81% lượng quần áo được tiêu thụ là loại hàng này. Việc này tác động tiêu cực lên ngành dệt may, lên số lao động có thể bị mất việc, lên số thuế bị hụt thu, lên những ngành hàng đã có thể bán được nhiều hơn nếu công nhân dệt may có việc làm và được tăng lương… Thống kê cho thấy, ngành công nghiệp dệt may Ghana đã giảm sút tới 80% trong giai đoạn 1975-2000. 200.000 nhân công dệt may ở Nigieria đã “biến mất”.

Đã có rất nhiều cuộc tranh luận về việc làm từ thiện - trao cần câu hay con cá, song theo người viết, đã đến lúc chúng ta cần suy nghĩ lại cách làm từ thiện sao cho bền vững nhất, để người nhận từ thiện có thể thay đổi, rồi tự họ vượt qua đói nghèo.

Minh Thái