Vài cảm nhận về tập 'THƠ QUANG HOÀI TUYỂN CHỌN'

Tôi vinh dự là một trong những người đầu tiên được ông tặng tập thơ thứ 14 vừa in xong “THƠ QUANG HOÀI TUYỂN CHỌN". Tập thơ khổ 15cm x 23cm, bìa cứng, dày 736 trang, gồm 387 bài chọn từ 13 tập thơ đã xuất bản từ năm 2002 đến 2023 do Nhà xuất bản Hội Nhà văn cấp phép ấn hành. Tôi vô cùng cảm động và khâm phục sức làm việc của ông khi tuổi cao bỗng dưng phát bệnh.

Tại tư gia, Nhà thơ Quang Hoài (bên phải) tặng Vũ Xuân Bân tập "Thơ Quang Hoài Tuyển Chọn" do NXB Hội Nhà văn vừa ấn hành.

Tuy bị trọng bệnh nhưng Nhà thơ Quang Hoài trông vẫn lạc quan, hoạt bát, đi lại bình thường. Sau đợt nghỉ lễ này, ông lại nhập Viện Trung ương Quân đội 108 để hóa trị liệu về u phổi, chứ không phải phẫu thuật. Cầu mong cho ông qua vận hạn “thất cửu” để bước qua tuổi 80 an lành.

Lưu bút tặng sách của Nhà thơ Quang Hoài.

Tuyển tập thơ ra mắt vào dịp sinh nhật lần thứ 79 của Quang Hoài (18.4.1945-18.4.2024), không chỉ là một tập hợp của những bài thơ tâm huyết mà còn là một tài liệu quý giá, đánh dấu sự hình thành và phát triển của một nhà thơ tài năng. Những vần thơ đầy ý nghĩa, “một dạng ‘tinh chất’ của ngôn ngữ văn chương đích thực” của Quang Hoài, được tác giả tuyển chọn cẩn trọng theo cảm quan và tư duy nghệ thuật của mình, sau hơn 50 năm duyên nợ cùng thơ kể từ bài thơ đầu tiên được đăng báo Văn Nghệ Hội Nhà văn Việt Nam số 296 năm 1969, vừa được Nhà xuất bản Hội Nhà Văn ấn hành tập "Thơ Quang Hoài Tuyển Chọn".

Sự “lao tâm khổ tứ” để có những tứ thơ triết luận sâu sắc của Nhà thơ Quang Hoài rất đáng để chúng ta trân trọng và nể phục. Bởi ông đã may mắn thoát khỏi “cửa tử” sau khi vượt qua cơn bạo bệnh cuối năm 2022, sang năm 2023, sức khỏe dần bình phục. Ông đã trở lại không chỉ với nghiệp thi sĩ tiếp tục cho ra đời “đứa con tinh thần” THƠ QUANG HOÀI TUYỂN CHỌN đầy đặn thật có ý nghĩa, hấp dẫn độc giả mà còn là “bà đỡ” mát tay giúp cho không ít các bạn văn, thơ xuất bản ra mắt những tác phẩm có giá trị phục vụ bạn đọc và công chúng.

Hy vọng lần này ông lại vượt qua “cửa tử”, sức khỏe hồi phục để tiếp tục sáng tác những áng thơ tuyệt vời mà ông từng chiêm nghiệm bày tỏ ước vọng “Quả càng già càng chín ngọt thơm” (tr464).

Tuyển tập thơ này không chỉ là sự tổng hợp của những tác phẩm đã được công chúng biết đến từ những năm trước, mà còn là một hành trình tinh thần, một lời tri ân đến cuộc sống và những người đã đồng hành với tác giả trên con đường thơ. "Thơ Quang Hoài Tuyển Chọn" là một bản tóm tắt hấp dẫn của sự sáng tạo và phong cách “lính cụ Hồ”của nhà thơ.

Trong quá trình sáng tác, Quang Hoài không chỉ đặt dấu ấn riêng của mình vào từng câu thơ mà còn làm cho độc giả cảm nhận được sự chân thành với “thứ ngôn ngữ có lúc nửa bình dân như từ ca dao tục ngữ thoát ra, lại có lúc nửa bác học, nâng lên từ những thử thách dày dạn qua suốt thời chiến tranh và cả vốn liếng tích lũy công phu qua nhiều lĩnh vực! Thơ vốn là niềm say mê của anh từ lúc còn rất trẻ đến khi trở thành duyên nợ của một đời.” (Bằng Việt). Với cảm xúc đong đầy và sâu sắc, những bài thơ của anh không chỉ là những dòng chữ mà còn là những tia hy vọng, những suy tư về cuộc sống và tình người. Như trong bài "Cái thời ấy xa rồi" (tr53), Quang Hoài tạo ra hình ảnh đời sống giản dị nhưng đầy cảm xúc của tuổi trẻ. Bằng những đoạn thơ như "Cùng học một bàn, cùng ăn một mâm" và "Em dúi nắm cơm cho tôi no lòng", tác giả tái hiện lại những khoảnh khắc ấm áp và chân thành của quãng thời gian trẻ trung và vô tư.Quang Hoài vẫn phát huy sở trường là thơ lục bát một cách thuần thục như bài “Đêm suối Yến”(tr. 446), “Anh mơ về một bàn tay”(tr. 448), “Gửi em cô gái Thanh Sơn”(tr.449)… Ngoài ra còn có những tứ thơ mới và lạ, như bài “Đắng đót” (tr. 458): “Chỉ măng nhú đất vươn chồi/ Cho em đắng đót một đời thiếu anh…”; hoặc như bài “Ánh mắt phì nhiêu” (tr. 460): Xin em đừng có giả vờ/ Yêu rồi còn cứ lập lờ chưa yêu/ Mắt em thầm giấu bao điều/ Nhìn anh ánh mắt phì nhiêu lạ kỳ"... đã làm tươi tắn thêm thể thơ lục bát.

Từ những dòng thơ về quê hương, về tình đồng đội, đến những suy tư sâu sắc về cõi người, kiếp người, về vũ trụ càn khôn, "Thơ Quang Hoài Tuyển Chọn" đã lưu giữ lại những khoảnh khắc đẹp đẽ và ý nghĩa của cuộc sống. Với sự nhạy cảm và tài năng của mình, Quang Hoài đã tạo ra một tác phẩm văn học đáng để người đọc khám phá và tận hưởng.

Trong bài "Trước mùa nước dâng" (tr. 401), Quang Hoài sử dụng triết luận sâu sắc để thể hiện sự đắn đo và tìm kiếm của con người trong cuộc sống. Dòng cuối cùng hiểu ra là “Phúc chu thủy tín dân do thủy" (Lật thuyền mới biết dân là nước) là trích câu thơ của Nguyễn Trãi, một phản ánh sâu sắc về trách nhiệm cá nhân và niềm tin vào bản thân:

“ Gió buồn không thổi nữa

Nằm khàn giữa bến sông

Có con thuyền mắc cạn

Chết trước mùa nước dâng!“

"Con thuyền nếu không có diễm phúc gặp mùa nước hay là chưa gặp được nước đã tự chết rồi? Vì sao bị mắc cạn? Mắc cạn do bất lực hay do sự ngu dốt, vô duyên của chính mình? Chết như thế đáng thương hay đáng giận? Các ý này đều ẩn chứa những suy diễn cực kỳ sâu sắc và rộng lớn về bài học đường đời và trong xã hội".

Nhà thơ Bằng Việt đã dành những lời tựa trân trọng cho tập thơ này, đánh giá cao sự sáng tạo và đóng góp của Quang Hoài trong nền văn học nước nhà. Ông đã tôn vinh những nét đặc trưng trong thơ của Quang Hoài, từ sự đa dạng và phong phú của ý tưởng đến sự tinh tế và triết lý trong diễn đạt. Ông nhận xét: “Nhìn lại toàn bộ thơ Quang Hoài, chúng ta còn thấy thú vị vì có nhiều khái niệm thường vẫn như đối chọi và khác biệt nhau rất xa, nhưng dưới bàn tay của tác giả, chúng lại vẫn có thể kết hợp được hài hòa và nhuần nhuyễn bên nhau, đơn cử như các khái niệm: điềm tĩnh và phóng túng; trữ tình và hài hước; bộc trực mà triết lý; hồn nhiên mà sâu xa; thiết thực mà bao quát; v. v... Và cùng với những bài thơ hay, Quang Hoài còn có cách cấu tứ độc đáo, thể hiện ngay trong cách tìm đặt đầu đề thơ của anh. Chúng ta không bất ngờ khi bắt gặp hàng loạt bài thơ có đầu đề độc đáo của tác giả, dẫn tới cách dắt dẫn tứ thơ trong từng bài cũng độc đáo và tạo nên phong cách riêng, ví dụ các bài: Thư viết cho con từ hầm chốt; Linh hồn bán có ai mua; Lời yêu rượu đắng; Kiếp này ta chửa thương ta; Em nguyệt thực và anh nhật thực; Người yêu mình vợ người ta; Ghé hàng em bán quan tài; Vai diễn đời tôi; Trên ngai thời gian; Một chiều chưa tới hoàng hôn; Khi ra ngoài vỏ bọc; v.v...”

"Thơ Quang Hoài Tuyển Chọn" không chỉ là một cuốn sách thơ mà còn là một biểu tượng của sự kiên định và lòng nhiệt thành của một nhà thơ với niềm đam mê vô bờ bến. Những bài thơ của Quang Hoài không chỉ là những dòng chữ mà còn là những hạt giống, để chúng ta cùng nhau gieo vào lòng đất của tâm hồn, để cho hoa kia nở rộ, đẹp đẽ và ý nghĩa hơn. Đây là một tuyển tập thơ quý giá không chỉ đối với người hâm mộ thơ mà còn đối với những ai đang tìm kiếm cái đẹp chân, thiện, mỹ trong cuộc sống.

V.X.B

Vũ Xuân Bân