Vai trò đặc biệt của xe tăng M48 chiến lợi phẩm trong Quân đội nhân dân Việt Nam

M48 Patton là chiếc xe tăng chiến đấu chủ lực do Mỹ thiết kế từ năm 1951 và sản xuất hàng loạt trong giai đoạn 1952 - 1959 với tổng số khoảng 12.000 chiếc xuất xưởng.

Xe tăng M48 có trọng lượng 49,6 tấn; chiều dài 9,3 m; chiều rộng 3,65 m; chiều cao 3,1 m; kíp lái 4 người; được trang bị pháo chính cỡ 90 mm với cơ số 62 viên đạn.

Trái tim của xe tăng M48 Patton là động cơ diesel tăng áp công suất máy tối đa 750 mã lực, cho tốc độ lớn nhất 48 km/h trên đường nhựa và tầm hoạt động 463 km.

Trong thời kỳ tham chiến tại Việt Nam, quân đội Mỹ đã mang sang đây các xe tăng M48 Patton thế hệ đầu (chủ yếu là phiên bản M48A3) với số lượng khá lớn để trang bị cho các đơn vị lục quân và lính thủy đánh bộ.

Sau khi bị buộc phải rút quân về nước theo Hiệp định Paris, Mỹ đã để lại cho quân đội Việt Nam cộng hòa 3 thiết đoàn M48 với tổng số khoảng 160 xe.

Trong quá trình tham chiến, nhiều chiếc M48A3 đã bị Quân đội Nhân dân Việt Nam tiêu diệt, một số khác bị tịch thu và tái đưa vào sử dụng sau ngày 30/4/1975.

So với T-54/55, xe tăng M48 có ưu điểm là dễ vận hành, khoang chiến đấu rộng rãi và tiện nghi hơn, động cơ khỏe cho khả năng vận động tốt trên chiến trường, cơ số đạn lớn giúp xe đảm nhiệm vai trò yểm trợ hỏa lực cho bộ binh khá tốt.

Nhược điểm của M48 cũng rất dễ nhận ra, đó là nó chỉ được trang bị pháo chính cỡ nòng 90 mm có sức công phá và xuyên giáp kém xa khẩu D-10T2S của T-54/55.

Phải đến các phiên bản M48 thế hệ sau này thì người Mỹ mới nâng cấp cho nó khẩu pháo chính M68 cỡ 105 mm để không bị thua sút về hỏa lực so với xe tăng Liên Xô.

Trong biên chế Quân đội nhân dân Việt Nam, mặc dù các vũ khí chiến lợi phẩm khác như xe thiết giáp chở quân M113 được sử dụng rất rộng rãi trên chiến trường Campuchia nhưng xe tăng M48 lại gần như vắng bóng.

Thực chất các xe tăng M48 Patton cũng được sử dụng trên chiến trường Campuchia bên cạnh các phương tiện thiết giáp khác, tuy nhiên hình ảnh về nó là rất ít ỏi.

Nguyên nhân một phần vì số lượng nhỏ hơn M113, phần khác là do nó không được biên chế cho những đơn vị làm nhiệm vụ trực tiếp chiến đấu trên chiến trường.

Hầu hết số xe tăng M48 thu được sau khi giải phóng miền Nam nằm trong thành phần các đơn vị làm nhiệm vụ dự bị hoặc cảnh vệ.

Trong ảnh là một đại đội xe tăng M48 thuộc biên chế Tiểu đoàn vệ binh 180 có nhiệm vụ bảo vệ Sở chỉ huy Mặt trận 479 tại Campuchia.

Việc xe tăng M48 không được biên chế cho các đơn vị chiến đấu trực tiếp được giải thích là do khâu đảm bảo hậu cần, kỹ thuật, nhất là đạn dược gặp nhiều khó khăn.

Hiện tại không rõ số phận những chiếc M48 còn lại ra sao, khi nó không còn xuất hiện trên báo chí hay truyền hình ở trong tình trạng bảo quản mà chỉ được nhìn thấy trưng bày tại bảo tàng.

Việt Dũng