'Vạn Lý Trường Thành' kinh tế của Trung Quốc mọc lên giữa châu Âu

Thành phố Dubrovnik, Croatia, tháng 4 đăng cai tổ chức hội nghị thượng đỉnh diễn đàn Trung Quốc với các nước khu vực Trung và Đông Âu (CEEC). Đây đã là hội nghị thường niên lần thứ 8.

CEEC chỉ là một trong những ví dụ cho thấy sức ảnh hưởng của Trung Quốc tại khu vực Balkan, Trung Âu và khối Đông Âu cũ đang gia tăng.

Sự kiện năm nay còn có Hy Lạp tham dự, nâng số nước Trung và Đông Âu tham dự diễn đàn lên con số 17. Trong số những lãnh đạo châu Âu đến Dubrovnik gặp Thủ tướng Lý Khắc Cường và các quan chức hàng đầu Trung Quốc, có đại diện 12 nước là thành viên Liên minh Châu Âu (EU).

Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường tại Hội nghị Thượng đỉnh Lãnh đạo CEEC lần 8 tại Croatia. Ảnh: Tân Hoa xã.

"Vạn Lý Trường Thành" giữa lòng châu Âu

Nếu nhìn trên tấm bản đồ châu Âu, những nước tham dự cuộc họp thượng đỉnh vào tháng 4 sẽ tạo nên hình ảnh một "thành trì" chia đôi châu Âu thành hai nửa. Trung Quốc dường như đang xây dựng một bước tường kinh tế ngay giữa EU, theo Nikkei Asian Review.

Những nước được Trung Quốc đẩy mạnh quan hệ và đầu tư nằm ở khu vực Trung, Đông Âu và vùng Balkan. Phần lớn các nước đều từng thuộc khối Xô Viết thời Chiến tranh lạnh.

Khi Thế chiến II kết thúc, Winston Churchill đã cảnh báo viễn cảnh chia rẽ giữa đông và tây Âu dưới tác động tranh giành ảnh hưởng của hai siêu cường Liên Xô và Mỹ: "Từ Stettin ở vùng Baltic đến Trieste ở biển Adriatic, một bức màn sắt đang dần buông xuống lục địa này".

Sự chia cắt địa chính trị chỉ kết thúc khi Chiến tranh lạnh hạ màn và EU theo đuổi chiến lược hướng đông. Gần 30 năm sau khi "Bức màn sắt" biến mất, một "Vạn Lý Trường Thành" lại đang mọc lên thay thế.

Stettin giờ đây là thành phố cảng Szczecin của Ba Lan, một trong những nước thành viên của Hội nghị Trung-Đông Âu và Trung Quốc. Còn thành phố Trieste của Italy đang nằm trong kế hoạch phát triển của Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) mà Bắc Kinh phát động từ năm 2013.

Nếu Trieste được liên kết với cảng Piraeus, cảng lớn nhất của Hy Lạp đang được quản lý bởi một công ty Trung Quốc, Bắc Kinh sẽ tăng đáng kể sức ảnh hưởng tại biển Adriatic và Địa Trung Hải.

Cảng Piraeus tại Hy Lạp đang được quản lý bởi Tập đoàn Vận tải Biển Trung Quốc (COSC). Ảnh: Kyodo.

Hành lang kinh tế Trung Quốc đang xây dựng giữa châu Âu tạo cảm giác như một bức tường thành ngăn cản những giá trị của phương Tây mở rộng về phương Đông. Thay vào đó, Bắc Kinh sẽ nhân rộng về phương Tây mô hình phát triển kinh tế kiểu Trung Quốc thông qua BRI.

Đầu tháng 10, Trung Quốc cùng 17 nước Trung Âu và Đông Âu đã nhóm họp tại Belgrade, thủ đô Serbia, để thảo luận về hợp tác thúc đẩy sáng tạo. Chủ đề của hội nghị là thúc đẩy kỹ thuật số hóa với hình mẫu là Trung Quốc.

Sự kiện diễn ra giữa giai đoạn Mỹ và Trung Quốc đang cạnh tranh vị thế dẫn dắt cuộc cách mạng số hóa kế tiếp của thế giới là mạng không dây 5G. Gã khổng lồ công nghệ Huawei của Trung Quốc bị các nước phương Tây cáo buộc hoạt động do thái cho chính phủ, còn Mỹ đưa ra nhiều lệnh trừng phạt nhắm vào Huawei trong cuộc chiến thương mại.

Các công ty Trung Quốc đang hoạt động rất mạnh tại Serbia. Nhà máy thép duy nhất của nước này đã được Tập đoàn Hesteel mua lại vào năm 2016. Mỏ đồng duy nhất của Serbia cũng được một công ty Trung Quốc mua lại vào năm 2018.

Lối thoát cho chiến tranh thương mại

Những bước đi của Trung Quốc tại châu Âu ẩn chứa nhiều tính toán thực dụng. Trong trường hợp quan hệ thương mại với Mỹ suy giảm vì chiến tranh thương mại, Trung Quốc vẫn còn khối hợp tác thương mại ở phía tây thông qua BRI, đóng vai trò một động lực thay thế cho guồng máy kinh tế.

Sức ảnh hưởng của Trung Quốc đã được thiết lập ở các nước Trung Á. Việc lôi kéo thành công Đông Âu và Trung Âu hợp tác có vai trò quan trọng trong kế hoạch "trường kỳ thương chiến" của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đối nhằm đối phó Washington.

Châu Âu trước đây không quá lo ngại trước làn sóng các công ty và đầu tư Trung Quốc trong khu vực, một phần vì tiềm năng và lợi ích khổng lồ từ thị trường của Trung Quốc. Các nhà lãnh đạo EU đang dần thay đổi thái độ về tham vọng của Bắc Kinh, đặc biệt với thỏa thuận hợp tác mới nhất giữa Trung Quốc và Italy liên quan đến BRI.

Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo gặp Tổng thống Bắc Macedonia Stevo Pendarovski đầu tháng 10. Ảnh: Reuters.

Tổng thống Emmanuel Macron đã gián tiếp bày tỏ lo ngại yếu tố Trung Quốc đang chia rẽ EU. Ông cho biết "thời kỳ ngây thơ của châu Âu" đã kết thúc. Thủ tướng Đức Angela Merkel cũng nhắc nhở châu Âu về những khác biệt giá trị cơ bản giữa phương Tây và Trung Quốc. Bà nhấn mạnh Trung Quốc "là đối tác nhưng cũng là đối thủ" với hệ thống chính trị khác biệt.

Mỹ cũng có những động thái nhằm kiềm chế sức ảnh hưởng của Trung Quốc tại khu vực. Đầu tháng 10, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đến thăm vùng Balkan cùng thông điệp cảnh báo các nước trong khu vực về rủi ro mà BRI tiềm ẩn. Montenegro, một trong những nước mà ông Pompeo viếng thăm, đang xây một cao tốc với vốn đầu tư của Trung Quốc.

Tuy nhiên, Trung Quốc cũng có những nỗi lo riêng trong tham vọng mở rộng BRI về phía Tây.

Nền kinh tế Trung Quốc đang chững lại. Theo số liệu được chính phủ công bố ngày 18/10, tăng trưởng kinh tế quý III (từ tháng 7-9/2019) của Trung Quốc chỉ đạt 6% so với cùng kỳ năm 2018. Đây là mức tăng thấp nhất kể từ năm 1992. Nếu tăng trưởng kinh tế giảm mạnh về dài hạn, Bắc Kinh sẽ đánh mất lợi thế tài chính của mình và buộc phải cắt giảm cho vay nước ngoài.

Nhật Bản từng là nước viện trợ nhiều nhất thế giới. Tuy nhiên, Tokyo buộc phải cắt các khoản viện trợ phát triển chính thức (ODA) sau khi bong bóng kinh tế vỡ vào năm 1990. Khi tiền hết thì tình cũng hết, và Bắc Kinh có thể đi vào vết xe đổ của Tokyo dù các dấu hiệu hiện nay vẫn chưa quá rõ.

Số phận của "Vạn Lý Trường Thành" kinh tế mà Bắc Kinh đang xây ở châu Âu, cũng như đại chiến lược BRI của ông Tập, có thể được định đoạt bởi tình hình nền kinh tế Trung Quốc trong tương lai.

Thanh Danh
Theo Nikkei Asian Review