Vấn nạn sử dụng thuốc lá thế hệ mới: Cần cấm để bảo vệ trẻ em

Học sinh Trường THCS Trần Nguyên Hãn (TP Bắc Giang) tìm hiểu về tác hại của thuốc lá điện tử. Ảnh ITN

Bằng chứng là có hàng loạt vụ học sinh ngộ độc do sử dụng những sản phẩm này thời gian gần đây.

Để giúp độc giả hiểu rõ hơn về tầm nguy hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, PV đã có cuộc trao đổi cùng TS Nguyễn Huy Quang - nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế - Bộ Y tế, Trưởng ban Tư vấn, phản biện và giám định xã hội - Tổng hội Y học Việt Nam xung quanh vấn đề này.

- Hiện nay, trên thị trường đã và đang ghi nhận sự gia tăng rất nhanh tỷ lệ sử dụng các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng...), đặc biệt là ở giới trẻ. Ông nhận định về thực trạng này thế nào?

Theo TS Nguyễn Huy Quang, Việt Nam vốn là quốc gia có tỷ lệ nữ giới hút thuốc lá điếu rất thấp. Vậy mà, với sự xuất hiện của các sản phẩm thuốc lá mới hướng đến nữ giới và trẻ em, tỷ lệ nữ giới hút thuốc lá đã và có xu hướng gia tăng nhanh chóng.

- Trước khi trả lời câu hỏi này, tôi muốn làm rõ về cách mà chúng tôi gọi thuốc lá nung nóng, thuốc lá điện tử là các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới. Cách gọi này rất dễ gây hiểu lầm, đặc biệt cho giới trẻ vì “thế hệ mới” thường liên tưởng đến những gì mới, hiện đại và tốt hơn. Thậm chí, một số người bắt đầu sử dụng sản phẩm này vì được giới thiệu rằng đây là thế hệ mới, giảm hại, ít hại, giúp cai nghiện.

Song, tôi nhấn mạnh là sự thực không phải như vậy. Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đều là những sản phẩm gây hại cho sức khỏe người dùng và những người xung quanh. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã có thông tin rất rõ về điều này.

Theo nghiên cứu về tình hình sử dụng thuốc lá trong học sinh 13 - 15 tuổi tại Việt Nam năm 2022, tình hình sử dụng các sản phẩm thuốc lá mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang có xu hướng gia tăng.

Tỷ lệ học sinh sử dụng thuốc lá điện tử ở lứa tuổi 13 - 15 tăng từ 2,6% năm 2019 lên 3,5% năm 2022. Đáng lưu ý, xét theo giới tính, tỷ lệ học sinh nam dùng thuốc lá điện tử năm 2019 là 2,6%, tăng lên 4,3% năm 2022. Tỷ lệ học sinh nữ dùng thuốc lá điện tử năm 2019 là 1,5%, tăng lên 2,8% năm 2022.

Thuốc lá mới là sản phẩm hướng đến giới trẻ, khiến trẻ em bắt đầu nghiện nicotine sớm hơn và tác hại sức khỏe sẽ nghiêm trọng hơn cả trước mắt và về lâu dài.

Bằng chứng từ các quốc gia cho phép sử dụng thuốc lá điện tử cho thấy, đây là nguyên nhân cho việc bắt đầu sử dụng thuốc lá điếu thông thường ở thanh thiếu niên bởi bản chất vẫn là nghiện chất nicotine.

Vì vậy, thanh thiếu niên sử dụng thuốc lá điện tử có nhiều khả năng trở thành người hút thuốc lá điếu thông thường.

Thanh thiếu niên chưa bao giờ hút thuốc nhưng sử dụng thuốc lá điện tử thì tỷ lệ chuyển sang hút thuốc lá điếu thông thường cao hơn 2 - 3,5 lần so với những thanh thiếu niên chưa từng sử dụng thuốc lá điện tử.

Kèm theo đó sẽ là các hệ lụy về chất lượng giống nòi do hiện tượng nữ hóa vị thành niên, thanh niên, người trong độ tuổi sinh sản hút thuốc lá.

Không dừng lại ở đó, tại Việt Nam, một số trường hợp cấp cứu do ngộ độc cần sa phối trộn trong thuốc lá điện tử đã được ghi nhận tại Bệnh viện Bạch Mai và Trung tâm Giám định ma túy - Viện Khoa học hình sự Bộ Công an.

Các nhà sản xuất thuốc lá mới đã sử dụng nhiều cách thức tinh vi để thu hút thanh thiếu niên sử dụng các sản phẩm này thông qua hương vị hấp dẫn, thiết kế sản phẩm bắt mắt, thời trang, theo xu hướng công nghệ, quảng bá trên mạng xã hội và giữ khách hàng bằng các sản phẩm có hàm lượng nicotine cao.

Theo tôi, đây là tình trạng đáng báo động và cần sự vào cuộc kịp thời và quyết liệt của các cơ quan quản lý trong việc ngăn chặn các sản phẩm độc hại này lưu hành trên thị trường.

- Quy định của pháp luật hiện nay về những loại sản phẩm mới này ra sao, thưa ông? Gần đây, Bộ Y tế đã có đề xuất cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Ông có thể đưa ra ý kiến về vấn đề này?

- Hiện, Việt Nam vẫn chưa có quy định rõ ràng về các sản phẩm này. Chính phủ đang lấy ý kiến của các Bộ, ngành về phương án quản lý đối với sản phẩm thuốc lá mới (bao gồm các sản phẩm nicotine) và những ý kiến còn chưa thống nhất.

Từ góc độ của tôi, việc ban hành chính sách cấm các sản phẩm này là rất cần thiết. Từ đó, nhằm ngăn chặn tình trạng sử dụng gia tăng ở giới trẻ, cũng như những tác động đến sức khỏe, xã hội.

Sản phẩm thuốc lá nào cũng đều gây nghiện và hại. Vậy nên, chúng ta cần phải rất cẩn trọng trong việc đưa ra chính sách quản lý vì hậu quả kéo theo là to lớn và lâu dài. Ở những quốc gia, nơi có quy định yếu hoặc trì hoãn việc cấm sản phẩm này, đã cho thấy sự gia tăng sử dụng các sản phẩm thuốc lá mới trong giới trẻ, đặc biệt là Mỹ.

Theo dữ liệu mới nhất từ Khảo sát quốc gia về thuốc lá trong thanh thiếu niên năm 2022, 14,1% học sinh trung học và 3,3% học sinh trung học cơ sở - tương đương hơn 2,5 triệu trẻ em Mỹ đang sử dụng thuốc lá điện tử (tăng từ 11,7% năm 2017).

Để bảo vệ trẻ em khỏi các sản phẩm độc hại, xây dựng một môi trường phát triển lành mạnh, việc cấm lưu hành các sản phẩm này là thiết thực. Trước hiện trạng này, Chính phủ cần quan tâm chỉ đạo thống nhất cấm sản phẩm này. Đồng thời, ban hành quy định sớm ngay để có cơ sở pháp lý chặt chẽ hơn cho việc xử lý hành vi buôn bán bất hợp pháp trên thị trường.

- Xin chân thành cảm ơn ông!

Vân Huyền (thực hiện)