Vì sao Chí Phèo là vai diễn kinh điển của NSƯT Bùi Cường?

Làng Vũ Đại ngày ấy của đạo diễn Phạm Văn Khoalà bộ phim được xếp vào hàng kinh điển của điện ảnh Việt Nam thế kỷ 20. Phim được chuyển thể từ ba tác phẩm văn học nổi tiếng của nhà văn Nam Cao, gồm Sống mòn, Chí Phèo và Lão Hạc. Phim tái hiện những số phận người bị xã hội xô đẩy đến bi kịch hóa, bần cùng hóa.

Đây cũng là bộ phim cho thấy cá tính sáng tạo mạnh mẽ và những đột phá trong nghệ thuật làm phim của đạo diễn, NSND Phạm Văn Khoa - một trong những gương mặt góp phần kiến tạo nền điện ảnh cách mạng Việt Nam.

Tạo hình của nghệ sĩ Bùi Cường trong vai Chí Phèo.

Chia sẻ với Zing.vn, NSND Phạm Nhuệ Giang, con gái của NSND Phạm Văn Khoa cho biết phim Làng Vũ Đại ngày ấy là tác phẩm rất tâm huyết của cha mình.

Trong trí nhớ của nữ NSND Phạm Nhuệ Giang, bố của chị là người rất tỉ mỉ, kỹ càng và nhân văn trong việc chọn diễn viên. NSND Phạm Văn Khoa đã không chọn diễn viên có ngoại hình xấu cho vai Chí Phèo, Thị Nở như suy nghĩ thông thường.

"Ngược lại, bố tôi đã chọn nghệ sĩ Đức Lưu và Bùi Cường đều là người có ngoại hình đẹp để đóng nhân vật xấu. Quan điểm của bố tôi là chọn diễn viên xấu đóng vai xấu, họ sẽ tự ti, mặc cảm nhưng nếu chọn diễn viên đẹp để hóa trang xấu, họ sẽ rất tự tin khi diễn xuất. Đó là quan điểm rất nhân văn khi làm việc với diễn viên của cha tôi", NSND Nhuệ Giang khẳng định.

Làng Vũ Đại ngày ấy được thực hiện vào năm 1982, khi đó, Nhuệ Giang còn rất trẻ, nhưng vì tò mò với công việc làm phim nên con gái của NSND Phạm Văn Khoa luôn để ý công việc của người cha.

"Bố tôi rất chăm chút cho các vai diễn và cả việc hóa trang. Để có hàm răng giả cho Thị Nở, bố tôi đã kỳ công đặt tận bên bệnh viện Việt Đức. Hàm răng giả đó đã giúp nhân vật Thị Nở ra đúng chất nhân vật "xấu ma chê quỷ hờn" của làng Vũ Đại. Tôi vẫn nhớ khi ấy, tôi còn trẻ, đang đi học, và không học về điện ảnh, nhưng rất tò mò, nên luôn dõi theo, quan sát. Bố tôi thường làm việc với các diễn viên cả ở nhà vào buổi tối. Ông làm việc rất kỹ và tỉ mỷ từ những chi tiết nhỏ. Và quả thực, công sức của ông đã không bỏ phí khi diễn xuất của nghệ sĩ Bùi Cường và Đức Lưu rất xuất sắc", nữ NSND chia sẻ.

NSND Phạm Nhuệ Giang là con gái của cố NSND Phạm Văn Khoa - đạo diễn của bộ phim kinh điển Làng Vũ Đại ngày ấy. Bộ phim đã làm nên tên tuổi cho nhiều diễn viên, trong đó có NSƯT Bùi Cường với vai Chí Phèo.

Theo NSND Nhuệ Giang, NSƯT Bùi Cường và NSƯT Đức Lưu đã có vai diễn ấn tượng và có thể nói là để đời với hình tượng Thị Nở, Chí Phèo. Rất khó để có diễn viên nào vượt qua được.

Con gái của cố NSND Phạm Văn Khoa bày tỏ sự thán phục với hiệu quả hóa trang của nhân vật. Dù thời đó, những năm 1980, công việc hóa trang, tạo hình của phim Việt còn rất thô sơ, nghèo nàn và hạn chế, nhưng Chí Phèo, Thị Nở đã đạt ấn tượng mạnh, thể hiện được sự kỹ tính của cả đạo diễn lẫn diễn viên về mặt tạo hình.

Trong đó, nghệ sĩ Bùi Cường phải làm ngoại hình xấu đi rất nhiều với những vết sẹo trên mặt. Trong nguyên tác văn học, Chí Phèo mang "gương mặt quỷ dữ của làng Vũ Đại" , và Chí Phèo của Bùi Cường đã làm đúng hình dung đó nên khiến người xem ấn tượng mạnh, và có thể nói là "thỏa mãn".

"Tôi nhớ, nghệ sĩ Bùi Cường lúc đó phải mất nhiều giờ đồng hồ để hóa trang, từ đầu tóc đến gương mặt. Tất cả đều được làm kỹ. Khi vào vai, diễn xuất của Bùi Cường được đánh giá rất cao, khiến người xem trải qua nhiều cảm giác, có cả sự sợ hãi và xúc động. Những phân cảnh như khi Chí Phèo say rượu chửi bởi hay khi nhận vật khao khát hoàn lương đều là những phân cảnh khó nhưng nghệ sĩ Bùi Cường đã làm rất tốt", NSND Nhuệ Giang nhấn mạnh.

Có thể nói, Chí Phèo của Bùi Cường đã trở thành một hình mẫu, và cũng là vai diễn đóng đinh trong sự nghiệp diễn xuất của ông. Vai diễn này cũng có ảnh hưởng không nhỏ đến các thế hệ diễn viên đi sau.

Không khó để nhận ra, những nhân vật Chí Phèo sau này trên sân khấu hay phim ảnh đều có ít nhiều ảnh hưởng từ cách tạo hình và xây dựng nhân vật của nghệ sĩ Bùi Cường.

Sinh thời, cố nghệ sĩ Bùi Cường cũng chia sẻ rằng ông đã dành nhiều tâm sức cho vai diễn trong phim Làng Vũ Đại ngày ấy. Để tạo cho mình vẻ ngoài say khướt, luộm thuộm của Chí Phèo, Bùi Cường dành nhiều thời gian để tập đôi mắt mơ màng, dáng đi chuệch choạc và đặc biệt là tự tạo cho mình tiếng cười đặc biệt có "một không hai" cả trong khi đang tắm.

Nghệ sĩ Bùi Cường qua đời vào sáng 3/8 tại Hà Nội

Nghệ sĩ Bùi Cường cũng từng thành thật rằng Chí Phèo là vai diễn được khán giả nhớ đến nhất dù ông đóng nhiều vai khác và còn làm cả công việc đạo diễn.

NSND Phạm Nhuệ Giang cho biết trong vai trò đạo diễn, NSƯT Bùi Cường cũng có những thành công nhất định, đáng lưu ý nhất là phim Vị tướng và hai bà vợ. Bùi Cường có phong cách và mảng miếng của riêng mình khi làm phim trong vai trò đạo diễn.

NSƯT Bùi Cường có tên trong danh sách được xét tặng danh hiệu NSND năm nay, ông đã ra đi khi chưa kịp nhận danh hiệu cao quý của nhà nước trao tặng. Nhưng vai diễn của ông, hình tượng nhân vật Chí Phèo bần cùng hóa, bi kịch hóa đầy gai góc và ám ảnh trong Làng Vũ Đại ngày ấy đã mãi mãi trở thành kinh điển của điện ảnh Việt.

Khuê Tú