Vì sao dàn cựu lãnh đạo VEAM bị khởi tố, bắt giam?

Hàng nghìn tỷ đồng thua lỗ, mất vốn chủ sở hữu

Ngày 8/5/2019, Bộ Công Thương đã ban hành kết luận số 3202/KL-BCT thanh tra công tác quản lý, sử dụng vốn, tài sản; tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ; công tác tổ chức cán bộ tại VEAM.

Theo kết luận của Bộ Công Thương, trong quá trình quản lý, điều hành tại Veam và một số đơn vị thành viên còn tồn tại nhiều sai phạm, thiếu sót. Đặc biệt, Veam có nhiều sai phạm trong công tác tổ chức cán bộ, sai phạm trong công tác quản lý, sử dụng vốn, tài sản, công nợ… gây thiệt hại, lãng phí tài sản của Nhà nước.

Trong giai đoạn từ năm 2010 đến tháng 6/2018, mặc dù kết quả kinh doanh hợp nhất tại VEAM hàng năm đều có lãi, tuy nhiên thu nhập chủ yếu do lợi nhuận từ các công ty liên doanh (Toyota, Honda...) mang lại. Nếu không tính số tiền lãi từ các liên doanh trên, hoạt động sản xuất kinh doanh của VEAM bị lỗ.

Các bị can của vụ án (thứ tự từ trái qua phải): Trần Ngọc Hà Lâm Chí Quang, Vũ Từ Công và Nguyễn Mạnh Chung (Ảnh: Bộ Công an)

Bên cạnh đó, mặc dù không có chức năng tín dụng nhưng Veam đã tự ý cho đã cho các đơn vị thành viên vay vốn, tính đến hết năm 2017, giá trị cả gốc lẫn lãi lên tới trên 658 tỉ đồng. Nếu tính cả khoản lãi phải thu trong các năm 2016 và 2017 là gần 701 tỉ đồng.

Trong đó, nhiều khoản vay, tính lãi, gia hạn nợ gốc và giảm lãi, miễn lãi không có văn bản quy định cụ thể, thậm chí một số trường hợp vay không có hợp đồng mà chỉ có giấy nhận nợ. Tính đến tháng 6/2018, tổng số tiền cho vay chưa thu hồi được còn hơn 595 tỷ đồng.

Như việc Công ty TNHH MTV Máy kéo và Máy nông nghiệp (TAMAC) còn nợ Veam tiền vay là 27,8 tỷ đồng. Đáng chú ý, tại thời điểm 31/12/2017, khoản tiền hỗ trợ miễn lãi suất cho TAMAC 49,7 tỷ đồng là trái với văn bản chỉ đạo của Bộ Công thương.

Việc cho vay và rót vốn, trong bối cảnh hoạt động sản xuất kinh doanh tại nhiều đơn vị thuộc VEAM không đạt hiệu quả, dẫn tới hệ quả là việc quản lý sử dụng vốn tại một số đơn vị hoạt động thua lỗ, gây mất vốn chủ sở hữu.

Điển hình là việc rót vốn vào Nhà máy ôtô VEAM không thông qua Hội đồng thành viên lên tới hàng trăm tỷ đồng. Từ năm 2010 đến tháng 6/2018, nhà máy ô tô này kinh doanh liên tục thua lỗ gây mất vốn chủ đầu tư của Veam là hơn 331 tỷ đồng.

Đến thời điểm ngày 1/1/2018, TAMAC đã mất toàn bộ vốn chủ sở hữu và còn bị âm vốn hơn 36 tỉ đồng. Còn tổng số tiền kinh doanh thua lỗ, mất vốn chủ sở hữu tại một số đơn vị thành viên lên đến xấp xỉ 380 tỉ đồng.

Cũng theo kết luận thanh tra, việc điều hành hoạt động sản xuất, kinh doanh, công tác kiểm tra, giám sát thiếu chặt chẽ đối với xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch sản xuất kinh doanh, kế hoạch tài chính hằng năm dẫn đến hoạt động của VEAM và một số đơn vị thành viên nhiều năm không hiệu quả, gây nguy cơ thất thoát vốn nhà nước, tiềm ẩn rủi ro trong hoạt động kinh doanh.

Điển hình nhất là vụ việc mua 1.500 bộ linh kiện giữa VEAM và chi nhánh Công ty TNHH Mekong Auto. Đến thời điểm thanh tra, toàn bộ số xe đã lắp đặt của Mekong Auto (540 xe) không thực hiện đăng kiểm được; còn 360 bộ chưa lắp ráp và 600 bộ chưa đến thời điểm giao hàng. Mekong Auto thực hiện không đúng quy định của hợp đồng trong việc đăng kiểm và bàn giao xe thương mại.

Bên cạnh đó, vụ việc mua 3.000 bộ linh kiện xe Hyundai Mighty không có trong kế hoạch sản xuất kinh doanh của nhà máy, không được phê duyệt của HĐQT, Tổng giám đốc, theo quy định. Việc ký kết hợp đồng mua 3.000 bộ linh kiện là vượt thẩm quyền được giao; ngoài ra còn không thực hiện việc tham khảo giá và đàm phán giá theo quy định.

Bộ Công thương chỉ rõ trách nhiệm chính thuộc về ông ông Trần Ngọc Hà (Chủ tịch Veam giai đoạn 2011-2014 và là Tổng giám đốc giai đoạn 2015-2018) cùng hội đồng thành viên (HĐQT), ban tổng giám đốc.

Và… cái kết đã được báo trước

Trước hàng loạt các sai phạm nêu trên, Bộ Công Thương đã yêu cầu VEAM, các đơn vị liên quan thuộc Bộ thực hiện nghiêm túc, khẩn trương các nội dung kết luận thanh tra. Đồng thời, Bộ Công Thương cũng đã chuyển một số vụ việc sang Bộ Công an để làm rõ và xử lý trách nhiệm đối với các hành vi có dấu hiệu vi phạm quy định về quản lý kinh tế.

Với hàng loạt các sai phạm xảy ra tại Veam nêu trên, ngày 10/12/2018, Bộ Công thương đã có Công văn số 1042 chuyển một số vụ việc sang Bộ Công an để làm rõ, xử lý trách nhiệm theo quy định.

Cũng liên quan đến những sai phạm này, ngày 29/3/2019, ông Bùi Quang Chuyện- Chủ tịch Hội đồng Quản trị Veam đã ký Nghị quyết về việc bãi nhiệm chức danh TGĐ đối với ông Trần Ngọc Hà - thành viên HĐQT Veam. Trong báo cáo gửi Bộ Công Thương về việc bãi nhiệm này, HĐQT Veam đánh giá, ông Trần Ngọc Hà với vai trò là TGĐ đã vi phạm các quy định về quản lý tài chính và điều lệ của doanh nghiệp này.

Căn cứ kết quả điều tra và tài liệu, chứng cứ thu thập được, ngày 3/8/2019, Cơ quan CSĐT Bộ Công an (C03) đã ra Quyết định khởi tố vụ án hình sự về tội “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí” xảy ra Tổng công ty Máy động lực và Máy nông nghiệp Việt Nam và một số đơn vị thành viên.

Cùng ngày, C03 đã ra Quyết định khởi tố bị can, Lệnh khám xét đối với: Ông Trần Ngọc Hà, nguyên Chủ tịch hội đồng quản trị, nguyên Tổng Giám đốc VEAM; ông Lâm Chí Quang, nguyên Tổng Giám đốc VEAM; ông Vũ Từ Công, Phó Tổng Giám đốc VEAM và Nguyễn Mạnh Chung, Giám đốc Công ty trách nhiệm hữu hạn máy kéo nông nghiệp.

Các bị can bị khởi tố để điều tra về tội Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí quy định tại Điều 219 Bộ Luật hình sự năm 2015. C03 đã ra lệnh bắt bị can để tạm giam đối với các bị can Trần Ngọc Hà, Lâm Chí Quang và Nguyễn Mạnh Chung; Áp dụng biện pháp ngăn chặn, cấm đi khỏi nơi cư trú đối với bị can Vũ Từ Công.

Sau khi Viện KSND Tối cao phê chuẩn các Quyết định và Lệnh tố tụng nêu trên đã được C03 tống đạt, thục hiện theo đúng quy định của pháp luật.

Vụ việc đang tiếp tục được Cơ quan CSĐT Bộ Công an (C03) điều tra, xử lý.

Nhật Minh