Vì sao dự án Gang thép Thái Nguyên bị điều tra?

Quyết định được thực hiện sau quá trình thanh tra dự án nói trên, đồng thời Thanh tra Chính phủ cũng chuyển kết luận thanh tra đến Ủy ban Kiểm tra Trung ương để xem xét, xử lý theo thẩm quyền đối với cán bộ, đảng viên có khuyết điểm, sai phạm thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý, báo Dân Trí thông tin.

Một góc nhà máy Gang thép Thái Nguyên (ảnh: Tuổi Trẻ)

Kết luận cho biết, năm 2009, doanh nghiệp này chuyển sang mô hình cổ phần, Nhà nước nắm 65% vốn điều lệ và được quản lý thông qua tổng công ty Thép Việt Nam (VNS).

Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 của TISCO có tổng mức đầu tư 3.843 tỷ đồng (tương đương 242,5 triệu USD, tỷ giá 1 USD = 15.850 đồng), được Thủ tướng cho phép năm 2005 với mục tiêu là đầu tư dây chuyền công nghệ sản xuất luyện kim (bao gồm khai thác, chế biến quặng sắt), nhằm tạo ra năng lực sản xuất 500.000 tấn phôi thép/năm, sử dụng nguồn nguyên liệu quặng sắt trong nước.

Dự án gồm 2 gói thầu chính: Gói thầu mỏ sắt Tiến Bộ, xây dựng nhà máy tuyển rửa quặng sắt, công suất thiết kế 300.000 tấn quặng sắt tinh/năm, do nhà thầu trong nước trúng thầu, đã xây dựng hoàn thành đưa vào sản xuất tháng 5/2014; gói thầu xây dựng dây chuyền công nghệ luyện kim khu vực Lưu Xá, công suất 500.000 tấn phôi thép/năm, do nhà thầu công ty tập đoàn Xây lắp luyện kim Trung Quốc (MCC) đảm nhận, thông qua đấu thầu quốc tế.

Vào tháng 7/2007, TISCO và MCC ký hợp đồng thiết kế, cung cấp thiết bị, xây dựng và lắp đặt (EPC) với giá trị xấp xỉ 161 triệu USD. Hai bên cam kết mức giá nêu trên là “trọn gói không thay đổi trong suốt quá trình thực hiện hợp đồng, đã bao gồm các khoản thuế và chi phí cần thiết”, với thời gian thực hiện dự kiến 30 tháng.

Sau đó, TISCO và MCC lại ký với nhau nhiều phụ lục điều chỉnh nội dung quan trọng trong hợp đồng đã ký. Trong đó, hai bên thống nhất tách phần xây dựng và lắp đặt giao lại cho nhà thầu Việt Nam là tổng công ty Xây dựng Công nghiệp VN (Vinaincon) thực hiện. Thời gian thực hiện gói thầu kéo dài đến quý 1/2011 hoàn thành.

Báo Tuổi Trẻ thông tin thêm, cho đến nay, dự án đã bị chậm tiến độ 10 năm và chính thức “đắp chiếu” từ năm 2013.

Và mặc dù hơn 4.500 tỷ đồng đã được đổ vào đây nhưng thực tế cỏ dại mọc xung quanh nhà máy, khắp nơi là ống thép, khung nhà, thiết bị... làm dở dang. Tổng dư nợ gốc, lãi vay ngân hàng phải trả của dự án là 3.900 tỷ (hiện lãi vay phải trả trên 40 tỷ đồng/tháng).

Đến thời điểm thanh tra, TISCO (chủ đầu tư) đã thanh toán cho nhà thầu MCC của Trung Quốc trên 92% giá trị hợp đồng, nhưng các hạng mục chính của gói thầu EPC đều chưa hoàn thành.

Đáng lưu ý, theo kết luận của Thanh tra Chính phủ, một trong những sai phạm nghiêm trọng của dự án này là đã điều chỉnh tổng mức đầu tư tăng thêm hơn 4.200 tỷ đồng thiếu cơ sở căn cứ pháp lý.

Theo kết luận thanh tra, trước khi tổng mức đầu tư dự án được tăng lên 8.100 tỷ, Văn phòng Chính phủ yêu cầu một số bộ, ngành và Ngân hàng Nhà nước cho ý kiến. Các bộ, ngành có ý kiến việc điều chỉnh tổng mức đầu tư là thiếu cơ sở căn cứ pháp lý, ảnh hưởng đến hiệu quả dự án.

Kết quả thanh tra cho thấy TISCO, VNS và các cơ quan tư vấn, bộ Công Thương đã có nhiều khuyết điểm sai phạm. Cụ thể, theo quy định thì dự án không được điều chỉnh tổng mức đầu tư do sử dụng trên 30% vốn Nhà nước và không có cơ sở điều chỉnh tổng mức đầu tư đối với hợp đồng EPC 01. Việc thẩm tra và rà soát hiệu quả kinh tế chưa được thực hiện đầy đủ.

Theo kết luận thanh tra, Văn phòng Chính phủ còn có 2 văn bản trình phó thủ tướng và thông báo ý kiến của phó thủ tướng, trong đó có nội dung đồng ý TISCO thanh toán các khoản chi phí trả cho MCC (vật tư và thiết bị hư hỏng bởi gỉ sét, lão hóa do để lưu kho bãi lâu ngày...).

"Những nội dung nêu tại 2 văn bản này không đúng với hợp đồng EPC, quy định pháp luật về đầu tư", TTCP kết luận. Trách nhiệm liên quan đến việc tăng tổng mức đầu tư này theo TTCP thuộc về lãnh đạo và các cán bộ liên quan thuộc Văn phòng Chính phủ, Bộ Công thương, lãnh đạo của VNS, TISCO...

Trong một diễn biến liên quan, báo Tiền Phong vừa thông tin, ngày 18/2, cổ phiếu TIS của công ty Gang thép Thái Nguyên “trắng giao dịch” sau khi Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo bộ Công an khẩn trương điều tra những sai phạm có dấu hiệu hình sự xảy ra tại dự án này.

Cổ phiếu TIS hiện có giá 10.000 đồng/cổ phiếu, vốn hóa thị trường đạt 1,840 tỷ đồng.

Cổ phiếu TIS của gang thép Thái Nguyên mặc dù đã giảm xuống bằng mệnh giá nhưng vẫn trắng giao dịch vào sáng 18/2.

Trước đó, trong tuần giao dịch trở lại sau kỳ nghỉ Tết Nguyên đán 2019, cổ phiếu TIS liên tục rớt giá. Trong phiên giao dịch ngày cuối tuần 15/2 (ngày Thanh tra Chính phủ công bố kết luận thanh tra nói trên), cổ phiếu đại gia ngành thép một thời mất 4,8%, xuống giá sàn 10.000 đồng. suốt phiên, khối lượng cổ phiếu khớp lệnh cũng chỉ đạt 2.000 đơn vị.

Cổ phiếu TIS của Gang thép Thái Nguyên liên tục sụt giảm trong thời gian qua. Tính riêng trong năm 2018 (từ 2/1 – 28/12/2018), mã này mất 18,7% tương đương mỗi cổ phiếu mất 2.300 đồng.

Theo báo cáo tài chính hợp nhất quý 4/2018, TISCO lỗ hơn 18 tỷ đồng trong quý cuối năm và lãi ròng cả năm chỉ đạt 28 tỷ đồng, giảm 71% so cùng kỳ 2017.

H.Y (tổng hợp)