Vì sao lao động tại HTX ít tham gia BHXH?

Gần 40 lao động đang làm việc tại HTX Phụng Hoàng (TP Uông Bí) chưa tham gia BHXH bắt buộc theo quy định.

Theo quy định của Luật BHXH năm 2014, lao động làm việc tại các HTX có thời hạn hoặc không thời hạn trên 3 tháng và cán bộ quản lý HTX có hưởng lương phải tham gia BHXH bắt buộc. Trong đó, người sử dụng lao động đóng 21,5% và người lao động đóng 10,5% (tính theo mức lương, nhưng không thấp hơn lương tối thiểu vùng quy định). Theo số liệu của Liên minh HTX tỉnh, trong số 515 HTX toàn tỉnh đang thu hút khoảng 60.000 người thì có khoảng 6.000 người là cán bộ quản lý, thành viên và lao động làm việc thường xuyên tại các HTX. Tuy nhiên, số liệu quản lý của BHXH tỉnh đến hết tháng 6/2019, toàn tỉnh có 44 HTX với vẻn vẹn 264 người đang tham gia BHXH bắt buộc.

HTX Phụng Hoàng (phường Quang Trung, TP Uông Bí) được thành lập năm 2017, chuyên gia công may túi siêu thị xuất khẩu ra thị trường nước ngoài. Đến nay HTX có tổng số gần 40 lao động, nhưng chưa tham gia BHXH bắt buộc theo quy định. Ông Nguyễn Bá Phụng, Giám đốc HTX cho biết: Lao động của chúng tôi phần lớn làm việc thời vụ, không ổn định, có tới 40% đã lớn tuổi. Số còn lại đã ký hợp đồng lao động, nhưng chưa quyết định đóng BHXH, do tâm lý lao động không muốn gắn bó lâu dài ở HTX, chỉ làm một thời gian ngắn. Nếu người lao động có nhu cầu, mong muốn tham gia BHXH, chúng tôi sẽ xem xét tham gia trong thời gian tới.

TP Uông Bí là một trong những địa phương có số lượng HTX phát triển tương đối ổn định, với tổng số 31 HTX đang hoạt động ở các lĩnh vực ngành nghề. Tuy nhiên, chỉ có 6 HTX với 40 lao động đang tham gia BHXH bắt buộc. Ông Nguyễn Phi Hùng, Giám đốc BHXH TP Uông Bí cho biết: Hàng năm chúng tôi đều đưa HTX vào chương trình phát triển đối tượng tham gia BHXH. Thực tế, khi đến vận động chúng tôi gặp rất nhiều trở ngại do HTX không có lao động, hoặc lao động làm công nhật hưởng lương ngày, không có hợp đồng lao động, đội ngũ cán bộ quản lý HTX đã lớn tuổi, không mặn mà tham gia...

Tuy đã phát triển hơn trước, nhưng HTX hoạt động hiệu quả vẫn ở mức thấp, theo ông Lê Trung Thành, Trưởng ban Chính sách phát triển HTX (Liên minh HTX tỉnh), trong tổng số HTX hiện đang hoạt động trên địa bàn tỉnh, chỉ 20% hoạt động có hiệu quả, thu nhập bình quân lao động đạt khoảng 4 triệu đồng/người/tháng.

Đội ngũ cán bộ quản lý HTX Nông nghiệp Hà An (TX Quảng Yên) đã lớn tuổi, không muốn tham gia BHXH bắt buộc. (Ảnh: Cán bộ phụ trách kỹ thuật nông nghiệp của HTX Nông nghiệp Hà An cung cấp phân bón cho thành viên HTX)

Phần lớn HTX được hình thành trong giai đoạn bao cấp, công nghệ sản xuất lạc hậu, quản lý yếu kém, không thể cạnh tranh với thị trường hiện nay, dẫn đến ngừng hoạt động, hoạt động cầm chừng. Cùng với đó, nguồn tài chính eo hẹp, không đủ để tham gia đóng BHXH cho đội ngũ cán bộ quản lý (giám đốc, phó giám đốc, kế toán...) và người lao động có hưởng lương.

Cùng với khó khăn trên, nhiều HTX có đội ngũ cán bộ quản lý và lao động ở độ tuổi cao, trên 60 tuổi (chiếm 40%) nên không muốn tham gia BHXH bắt buộc. Phần lớn HTX lựa chọn sử dụng lao động thời vụ, lao động làm việc trả lương theo ngày, thường thỏa thuận bằng miệng và không có hợp đồng lao động bằng văn bản theo quy định. Việc nắm bắt thông tin, chính sách BHXH, BHYT, BHTN cho đối tượng HTX còn hạn chế, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi người lao động.

Chính những khó khăn trên khiến diện bao phủ BHXH, BHYT ở khu vực HTX còn khoảng trống khá lớn. Để tìm giải pháp cho vấn đề này, theo bà Nguyễn Thị Tuyết Loan, Trưởng phòng Khai thác - Thu nợ (BHXH tỉnh), cơ quan BHXH tỉnh cùng với chính quyền địa phương nên tiến hành rà soát, tuyên truyền tới các HTX để phát triển đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Phải có một hội nghị chuyên đề riêng về HTX với sự tham gia của các đơn vị, sở, ngành, địa phương cùng ngành BHXH chuyển tải chính sách, trình tự, thủ tục tham gia, thụ hưởng chế độ BHXH, BHYT; thành lập đoàn kiểm tra liên ngành đánh giá hoạt động, số lượng lao động làm việc tại HTX để yêu cầu đóng BHXH bắt buộc.

Những giải pháp trên sẽ mang lại sự chuyển biến trong việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc tại HTX, nhằm đảm bảo quyền lợi cho người lao động, góp phần thực hiện mục tiêu BHXH, BHYT toàn dân.

Dương Trường