Vì sao nhiều nhưng yếu?

Không chuyển đổi kịp

Theo quy định của Bộ Y tế, các trạm y tế xã, phường có chức năng cung cấp, thực hiện các dịch vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu cho nhân dân trên địa bàn; có trách nhiệm thực hiện các hoạt động chuyên môn, kỹ thuật về y tế dự phòng, khám chữa bệnh kết hợp ứng dụng y học cổ truyền trong phòng và chữa bệnh; cung ứng thuốc thiết yếu; quản lý sức khỏe cộng đồng, nâng cao sức khỏe cho người dân…

Điện tim cho bệnh nhân tại Trung tâm Y tế Sóc Sơn

Đối chiếu với chức năng, nhiệm vụ đó trong thực tế, phần lớn các trạm y tế xã, phường chưa đáp ứng được yêu cầu, bởi nhiều nguyên nhân cả khách quan lẫn chủ quan.

Thứ trưởng Bộ Y tế Phạm Lê Tuấn cho rằng, trạm y tế xã, phường không theo kịp thực tế chính là do cơ cấu bệnh tật thay đổi. Cách đây 20 năm, cơ cấu bệnh tật chủ yếu là bệnh truyền nhiễm (chiếm 60-70%), nay đã chuyển sang các bệnh mạn tính như: huyết áp, tiểu đường, hen phế quản, tim mạch… (chiếm hơn 70%). Như vậy, nhiệm vụ của trạm y tế xã, phường cũng phải thay đổi từ khám chữa bệnh và cấp cứu thông thường sang hình thức mới là chăm sóc sức khỏe ban đầu. Tuy nhiên, do chưa chuyển đổi kịp phương thức hoạt động nên hiệu quả khám chữa bệnh của trạm y tế xã, phường chưa được như mong muốn.

Nguyên nhân chủ quan khiến hoạt động của các trạm y tế xã, phường không hiệu quả, theo đại diện của Bộ Y tế, chính là nhân sự, trang thiết bị…

Tuy nhiên, xét đến cùng thì nguyên nhân chủ quan cũng xuất phát từ nguyên nhân khách quan, bởi không chuyển đổi kịp phương thức hoạt động nên nhân sự, trang thiết bị y tế… không được trang bị đầy đủ để có thể phát huy đúng vai trò, chức năng trong bối cảnh mới.

Ông Bùi Sỹ Lợi - Phó chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội cho biết: Trong nhiều lần đi giám sát, Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội đã phát hiện nhiều nhược điểm của trạm y tế xã, phường. Cụ thể, khả năng cung ứng dịch vụ y tế còn rất kém. Công tác truyền thông giáo dục sức khỏe để cho nhân dân tự chăm sóc sức khỏe hoặc nhận thức đúng về tuyến y tế cơ sở làm chưa tốt. Bên cạnh đó, tỷ trọng ngân sách Nhà nước đầu tư cho y tế tuyến xã rất hạn chế. Nguồn nhân lực không chỉ thiếu về số lượng mà yếu cả về chất lượng. Có những bác sĩ ở trạm y tế xã không biết đo huyết áp, không biết siêu âm, đọc hình ảnh siêu âm không chuẩn…

Với thực tế đó, chuyện bệnh nhân bỏ qua trạm y tế xã, phường vượt lên tuyến trên và từ đó gây quá tải bệnh viện tuyến trên không có gì lạ. Ngay Thứ trưởng Phạm Lê Tuấn cũng thừa nhận: “Trong ngành y, một trong những vấn đề mấu chốt quyết định năng lực cung ứng dịch vụ là trình độ chuyên môn của bác sĩ. Nhiều năm qua, Bộ Y tế đã triển khai và phấn đấu mỗi trạm y tế có một bác sĩ. Hiện có hơn 85% trạm y tế đã có bác sĩ làm việc. Song, điểm yếu ở các trạm y tế là năng lực quản lý bệnh mạn tính, nguồn lực có hạn và nhận thức của địa phương còn hạn chế…”.

Cần nâng cao thu nhập

Để giải quyết vấn đề này, Thứ trưởng Phạm Lê Tuấn cho rằng, để thu hút và giữ chân bác sĩ tại các trạm y tế xã, phường, việc cần làm là cải cách chế độ lương. Lương của nhân viên y tế hiện nay rất thấp, bác sĩ học 6 năm ra trường chỉ bằng các ngành khác trong ngành y tế học 4 năm. Mặt khác, khi về trạm y tế xã, phường, việc thiếu thốn các trang thiết bị y tế cũng không tạo được hứng thú cho bác sĩ làm việc cũng như phát triển sự nghiệp.

Hiện tại, nhân lực của trạm y tế là bác sĩ giỏi luân phiên về làm việc. Tuy nhiên, theo ông Bùi Sỹ Lợi, có thể không nhất thiết phải theo mô hình cơ bản đó mà có thể cử các bác sĩ ở bệnh viện tuyến huyện, tỉnh thay phiên nhau xuống trạm y tế xã, phường làm việc một hoặc hai ngày.

Bác sĩ Phạm Quang Hải - Giám đốc Trung tâm Y tế huyện Sóc Sơn, Hà Nội chia sẻ kinh nghiệm trong việc thu hút người tài: Trung tâm Y tế huyện Sóc Sơn đã kết nối được với nhiều bệnh viện tuyến trên để mời chuyên gia về trung tâm “cầm tay chỉ việc” cho các bác sĩ tại trung tâm, vừa nâng cao được tay nghề vừa giữ chân được bác sĩ khi được thỏa mãn nhu cầu đào tạo. Tuy nhiên, một điều mà bác sĩ Phạm Quang Hải đề cập đến là thu nhập của bác sĩ. Quan điểm của ông là bác sĩ phải nuôi được chính mình và nuôi được con cái. Hiện tại, các bác sĩ trong Trung tâm Y tế huyện Sóc Sơn có thu nhập bình quân hơn 10 triệu đồng/tháng. Bác sĩ Hải nói: “Trung tâm cố gắng đến năm 2020, ngoài lương, các bác sĩ có thu nhập khoảng 10 triệu đồng nữa. Ngoài ra, để giữ chân bác sĩ giỏi, mỗi năm trung tâm chi khoảng 2 tỉ đồng cho quỹ phát triển để phục vụ việc đào tạo cho bác sĩ”.

Bên cạnh tạo động lực, thu hút nhân tài cho trạm y tế xã, phường bằng tài chính, về trang thiết bị, ông Bùi Sỹ Lợi đề xuất: Chính phủ cần tập trung các nguồn lực từ nước ngoài, vốn ODA, thậm chí cả ngân sách để nâng cấp tuyến y tế xã, phường, để người dân tin tưởng, gắn bó với y tế cơ sở.

Khoảng 80% dân số Việt Nam sống ở nông thôn, miền núi, nên trạm y tế xã, phường đóng vai trò rất quan trọng trong việc chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân, thực hiện các chương trình tiêm chủng mở rộng, chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em, phòng chống suy dinh dưỡng, vệ sinh môi trường...

Nguyễn Anh