Vì sao Tổng thống Biden quyết rút quân Mỹ khỏi Afghanistan?

Chiến dịch quân sự kéo dài 20 năm tại Afghanistan đã tiêu tốn của Mỹ gần một nghìn tỷ USD, khiến ít nhất 2.300 binh sĩ thiệt mạng và 20.000 binh sĩ khác bị thương. Với quyết định rút quân sắp tới của ông Biden, Mỹ sẽ chính thức chấm dứt sứ mệnh tại Afghanistan nhằm tập trung cho các thách thức tương lai.

Sự chấm dứt của hai thập niên

Người Mỹ bắt đầu triển khai quân đội đến Afghanistan vào năm 2001. Phải gần 20 năm sau, Mỹ mới chuẩn bị để rút toàn bộ quân ra khỏi quốc gia Trung Đông này, qua đó chấm dứt sự can thiệp quân sự tại đây.

Tuy nhiên, cái giá phải trả cho 20 năm bất ổn là quá đắt. Theo một báo cáo của Vụ Khảo cứu Quốc hội Mỹ (CRS), chiến sự ở Afghanistan là chiến dịch quân sự đắt đỏ thứ ba trong lịch sử Mỹ, chỉ sau cuộc xâm lược Iraq và Thế chiến 2. Cụ thể, báo cáo cho biết Mỹ tiêu tốn tổng cộng hơn 900 tỷ USD cho chiến dịch ở Afghanistan, theo USA Today.

Lính Mỹ trong một hoạt động ở Afghanistan năm 2019. Tính từ năm 2001 đến nay, hơn 2,7 triệu lính Mỹ đã được điều động đến quốc gia Trung Đông này. Ảnh: Getty.

Trong lúc người Mỹ phải bận tâm về cuộc chiến tại một vùng đất xa xôi, Trung Quốc có thể tập trung vào việc phát triển tiềm lực quốc gia và giành lấy ảnh hưởng của Mỹ tại châu Á - Thái Bình Dương.

Theo New York Times, trong một cuộc gặp gỡ cách đây vài năm, một cựu quan chức quân sự Trung Quốc cho biết các đồng nghiệp của ông "kinh ngạc về cách người Mỹ phí phạm nguồn lực của họ".

Đối mặt với kỷ nguyên mới

Khác với nhiều tổng thống gần đây, ông Biden bước vào Nhà Trắng với nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực đối ngoại. Vì thế, ông muốn chứng minh rằng mình sẽ không lặp lại sai lầm của những người tiền nhiệm.

"Chúng ta đến Afghanistan vì một cuộc tấn công khủng khiếp cách đây 20 năm. Điều đó không thể giải thích vì sao chúng ta vẫn ở đó vào năm 2021. Tôi là tổng thống thứ tư phải đối mặt với chiến sự tại Afghanistan, và tôi không muốn để lại trách nhiệm đó cho người kế nhiệm", Reuters dẫn lại một phần trong bài phát biểu sắp tới của ông Biden.

Quyết định rút quân của ông Biden được đưa ra trong bối cảnh nước Mỹ đang bước vào một kỷ nguyên mới, khi thách thức lớn nhất của nước này không còn là khủng bố, mà là sự trỗi dậy của Trung Quốc, theo báo cáo của tình báo Mỹ.

Một lính Mỹ trở về nhà sau khi chiến đấu ở Afghanistan. Ảnh: Getty.

Vì thế, trong thời gian tới, ông Biden được cho là sẽ nêu bật quan điểm của mình rằng nước Mỹ cần chuyển sự chú ý sang các khu vực khác, đặc biệt là châu Á.

Trước khi nhậm chức, ông Biden hứa sẽ giúp đưa nước Mỹ qua khỏi đại dịch, tăng cường khả năng cạnh tranh kinh tế của Mỹ, chứng tỏ với thế giới rằng nền dân chủ Mỹ vẫn bền vững và có thể hoàn thành những công việc to lớn.

Với tầm nhìn ấy, ông Biden đã đặt ưu tiên cho các vấn đề như ứng phó với đại dịch, chống đói nghèo và phân biệt chủng tộc, đầu tư vào các cơ sở hạ tầng như băng thông, chất bán dẫn, trí tuệ nhân tạo và mạng 5G.

"Tổng thống tin rằng chúng ta cần đối mặt với các mối đe dọa và thách thức của năm 2021, chứ không phải 2001. Chúng ta cần tập trung vào năng lượng, tài nguyên, con người và thời gian vào những thách thức và đe dọa nhức nhối nhất với nước Mỹ", Thư ký Báo chí Nhà Trắng Jen Psaki bình luận.

Đưa đất nước ra khỏi bóng ma 11/9

Kế hoạch của ông Biden ngay lập tức đối mặt với hàng loạt chỉ trích, rằng việc rút quân mà không có chiến thắng rõ ràng chẳng khác gì thừa nhận thất bại, hoặc rút quân là bỏ rơi đồng minh ở Kabul.

Một bản báo cáo của tình báo Mỹ cho rằng "chính phủ Afghanistan sẽ rất chật vật mới có thể kiềm chế lực lượng Taliban" nếu liên quân do Mỹ dẫn đầu rút lui.

Lực lượng an ninh Afghanistan sẽ rất chật vật trong việc kiềm chế phiến quân Taliban sau khi Mỹ rút quân. Ảnh: NYT.

Các cố vấn của ông Biden lo ngại tổng thống sẽ là người bị đổ tội nếu Afghanistan sụp đổ vào tay Taliban, hoặc thậm chí trở thành thiên đường cho những tên khủng bố với mong muốn tấn công nước Mỹ.

Nhìn chung, quyết định rút quân của ông Biden nhận được sự ủng hộ từ đảng Dân chủ, song nó nhanh chóng vấp phải sự chỉ trích từ phe Cộng hòa. Thượng nghị sĩ Lindsey Graham gọi quyết định trên là "cực kỳ nguy hiểm".

"Không có cách nào tốt để Mỹ rút quân khỏi Afghanistan. Nước này không thể tuyên bố chiến thắng, cũng không thể chờ một nền hòa bình chắp vá mãi mãi", Anthony Cordesman, nhà phân tích của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), bình luận, theo Reuters.

Tuy nhiên, nếu ông Biden thực sự có thể khiến cả đất nước tập trung vào các thách thức chiến lược lớn hơn, như từ Nga và Trung Quốc, hay vấn đề vũ trụ và không gian mạng; ông sẽ đưa nước Mỹ thoát khỏi bóng ma của vụ 11/9 - yếu tố luôn ảnh hưởng đến chính sách đối nội và đối ngoại của Mỹ.

Điều đó cũng sẽ thực sự thay đổi cách người Mỹ nghĩ về quyền lực và sức ảnh hưởng, cũng như bản chất của an ninh quốc gia.

Quốc Tuệ