Việc thay đổi công thức tính lương hưu là xu thế tất yếu

Liên quan đến vấn đề này, Phó Tổng giám đốc BHXH Phạm Lương Sơn (ảnh) cho biết, một trong những nguyên lý chung của BHXH nói chung và chế độ hưu trí nói riêng là theo nguyên tắc đóng - hưởng và bảo đảm sự công bằng cho những người tham gia vào quỹ BHXH. Vì vậy, việc thay đổi công thức tính là một xu thế tất yếu.n Xin ông nói rõ về những điểm mới trong Luật BHXH 2014 sẽ được áp dụng từ ngày 1/1/2018?

Theo quy định của Luật BHXH năm 2014, từ ngày 1/1/2018, lao động nam đạt 31 năm đóng BHXH và lao động nữ đạt 30 năm đóng BHXH sẽ được hưởng lương hưu tương đương 75% mức đóng BHXH hàng tháng.

Việc đáp ứng mức lương hưu 75% theo lộ trình tới năm 2022 như sau: Từ năm 2019, nam giới phải đủ 32 năm tham gia BHXH, năm 2020 đạt 33 năm, năm 2021 đạt 34 năm và từ năm 2022, nam giới phải có 35 năm đóng BHXH. Với nữ giới, sau 1/1/2018 áp dụng đồng loạt quy định hưởng lương hưu ở mức 75% khi đủ 30 năm tham gia BHXH, không cần lộ trình tăng dần như nam giới. Việc tính tuổi hưu như trên căn cứ vào quy định hiện hành của Bộ luật Lao động, nam nghỉ hưu ở tuổi 60 và nữ ở tuổi 55.

Ngoài ra, từ ngày 1/1/2018, đối tượng thực hiện tiền lương do Nhà nước quy định gồm tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc vẫn là tiền lương theo ngạch, bậc, cấp quân hàm (hệ số) và các khoản phụ cấp chức vụ (hệ số), phụ cấp thâm niên vượt khung (%), phụ cấp thâm niên nghề (nếu có) (%) trên cơ sở mức lương cơ sở do Nhà nước quy định từng thời kỳ. Còn đối với đối tượng đóng BHXH bắt buộc theo chế độ tiền lương do người lao động quyết định, doanh nghiệp sẽ phải đóng BHXH dựa trên tổng thu nhập (lương, phụ cấp lương, các khoản bổ sung khác).

Việc đóng BHXH trên tiền lương thực tế là để đảm bảo quyền lợi cho người lao động, khi nghỉ hưởng chế độ ốm đau, thai sản, nghỉ hưu... mức hưởng sẽ cao hơn. Tiền lương tháng đóng BHXH bắt buộc thấp nhất bằng mức lương tối thiểu vùng; cao nhất bằng 20 lần mức lương cơ sở theo quy định của Chính phủ.

Với lộ trình như trên, những đối tượng nào sẽ chịu ảnh hưởng nhiều nhất, thưa ông?

Một trong những nguyên lý chung của BHXH nói chung và chế độ hưu trí nói riêng là theo nguyên tắc đóng - hưởng và bảo đảm sự công bằng cho những người tham gia vào quỹ BHXH. Hiện nay, tỷ lệ đóng BHXH hưu trí so với mức lương còn thấp - chỉ 22%, nhưng mức lương hưu là khá cao so với nhiều nước trên thế giới. Như vậy, việc thay đổi công thức tính là một xu thế tất yếu, vừa để hoàn thiện hệ thống chính sách pháp luật liên quan, vừa hướng tới bảo đảm nguyên lý thực hiện chính sách BHXH và tạo sự công bằng.

Theo Luật BHXH 2014, từ năm 2018, cho dù người lao động tới 25 tuổi mới tham gia BHXH liên tục thì khi nghỉ hưu vẫn được hưởng lương hưu ở mức 75%. Việc đóng thêm thời gian tham gia BHXH chỉ xảy ra với người lao động vì lý do đi làm khi tuổi đã cao hơn 25. Và không phải tất cả người lao động đều phải đóng thêm 5 năm nữa mới được hưởng mức lương hưu 75%.

Ví dụ, trường hợp người lao động tốt nghiệp đại học năm 22 tuổi, vì lý do nào đó, vài năm sau mới ổn định việc làm và 25 tuổi bắt đầu tham gia BHXH, khi nghỉ hưu, nếu là nữ 55 tuổi - vừa đủ thời gian đóng BHXH 30 năm, còn nam là 60 tuổi - vừa đủ 35 năm đóng BHXH. Như vậy, người lao động đều đạt mức hưởng lương hưu 75%. Với trường hợp người lao động đi làm từ 18 tuổi, thời gian đóng BHXH còn kéo dài hơn cho đến tuổi nghỉ hưu. Như vậy, việc đóng thêm chỉ xảy ra với một số người lao động vì lý do nào đó đi làm muộn hoặc tham gia BHXH khi tuổi đã cao. Khi đó, người lao động sẽ phải tiếp tục đóng thêm để đảm bảo công bằng, theo nguyên tắc đóng - hưởng nhằm nhận được lương hưu ở mức tối đa 75%.

Nhiều ý kiến cho rằng, việc nghỉ hưu trước 1/1/2018 sẽ có lợi hơn cho người lao động. Ý kiến của ông về vấn đề này như thế nào?

Với lao động nữ, sau 15 năm đóng BHXH được hưởng 45% lương và mỗi năm đóng BHXH thêm được cộng 3%. Nhưng sau ngày 1/1/2018, mỗi năm đóng thêm chỉ được cộng 2%. Với lao động nam, trước ngày 1/1/2018 chỉ cần đóng BHXH 15 năm đã được hưởng 45% lương. Nhưng nghỉ hưu vào năm 2018 cần đóng BHXH 16% mới được 45% lương. Tương tự, lao động nam nghỉ hưu năm 2019 chỉ cần đóng 17 năm BHXH, năm 2020 là 18 năm đóng, năm 2021 là 19 năm đóng và từ năm 2022 trở đi là 20 năm đóng BHXH. Người lao động muốn nghỉ hưu sớm, ngoài điều kiện quy định về độ tuổi, số năm đóng BHXH còn phải giám định sức khỏe. Việc ra Hội đồng giám định y khoa để kiểm tra có suy giảm sức lao động hay không đều có quy trình, quy định cụ thể. Không phải người lao động cứ muốn là có thể về hưu sớm trước tuổi.

Bên cạnh đó, từ năm 2018, mức đóng BHXH được điều chỉnh trên cơ sở tổng thu nhập của người lao động nên lương hưu có thể được tính mức cao hơn. Tỷ lệ phần trăm lương hưu sẽ thấp khi nghỉ hưu sớm, thời gian đóng BHXH ít. Chẳng hạn, lao động nam đủ điều kiện nghỉ hưu năm 2017 do suy giảm sức khỏe (nam 52 tuổi, suy giảm sức khỏe 61%), có thời gian đóng BHXH 20 năm (mức thấp nhất đủ điều kiện hưởng lương hưu) thì tỷ lệ lương hưu chỉ là 39%.

Vì vậy, mỗi người khác nhau về tuổi đời, thời gian đóng BHXH, mức lương đóng BHXH, điều kiện làm việc, thời gian hưởng lương hưu khác nhau thì mức hưởng lương hưu khác nhau. Do đó, không phải ai nghỉ hưu trước năm 2018 đều có lợi hơn người nghỉ hưu từ năm 2018 trở đi.

Khi nghỉ hưu sớm sẽ bị giảm trừ tỷ lệ phần trăm và đó là điều mà bất kỳ ai khi tính toán việc nghỉ hưu cũng cần phải rất thận trọng. Hơn nữa, khi tham gia vào thị trường lao động, người lao động còn có những lợi ích khác, những lợi ích phi vật chất mà ai cũng biết. Chúng tôi cũng luôn dự kiến trước những tình huống xảy ra để đảm bảo nguồn lực tài chính để chi trả, đồng thời đảm bảo sự ổn định, cân bằng của Quỹ Bảo hiểm xã hội, Quỹ hưu trí.

Xin nhắc lại để người lao động lưu ý, từ ngày 1/1/2018 trở đi, tiền lương tháng đóng BHXH bắt buộc là mức lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác theo quy định của pháp luật lao động. Vì tiền lương đóng BHXH cao hơn nên lương hưu cao hơn. Trường hợp nếu nghỉ hưu mà chưa đủ tuổi đời theo quy định thì còn phải giảm trừ tỷ lệ phần trăm do nghỉ hưu trước tuổi (mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi bị trừ 2% thay vì 1%).

Xin cảm ơn ông!

Xuân Thảo (ghi)