Việt Nam lãnh đòn nặng bởi thuốc lá nhưng thuế thuốc lá lại bèo bọt

Riêng khu vực thành thị giảm được 6,5%. Tỷ lệ phơi nhiễm với khói thuốc thụ động giảm đáng kể tại hầu hết các địa điểm: Ở nơi làm việc giảm 13,3%, tại các trường đại học, cao đẳng giảm 16,4%, trên phương tiện giao thông công cộng giảm 15%, tại gia đình giảm 13,2%. Kết quả này cho thấy ý thức tuân thủ quy định cấm hút thuốc và nhận thức về tác hại của thuốc lá trong cộng đồng ngày càng được nâng cao.

Tuy nhiên, PGS.TS Lương Ngọc Khuê, Cục trưởng cục Quản lý Khám Chữa bệnh, Bộ Y tế cho biết, công tác PCTHTL còn gặp rất nhiều khó khăn vì thuốc lá là sản phẩm gây nghiện, nhưng giá thuốc lá ở Việt Nam còn rất rẻ và được bày bán khắp nơi, khiến thanh thiếu niên, kể cả người nghèo, dễ dàng tiếp cận và sử dụng thuốc lá. Công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện Luật PCTHTL còn hạn chế.

TS. Kidong Park, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam cho biết, kết quả điều tra Toàn cầu về sử dụng thuốc lá, Việt Nam nằm trong số 15 nước có số người hút thuốc lá nhiều nhất thế giới. Tỷ lệ hút thuốc của nam giới là 45.3%. Theo nghiên cứu của WHO, hàng năm có trên 40.000 người Việt Nam tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá. Mỗi năm Việt Nam phải chi 31 ngàn tỷ cho việc mua thuốc lá. Chi phí điều trị chỉ cho 5 nhóm bệnh trong tổng số 25 bệnh do thuốc lá gây ra đã là 24 ngàn tỷ một năm.

TS. Kidong Park, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam và đại diện Bộ Y tế thông tin về tác hại của thuốc lá.

Ông Kidong Park cho rằng, một trong những nguyên nhân của việc số người hút thuốc lá ở Việt Nam còn cao và giảm chậm là do giá thuốc lá ở nước ta rất rẻ, thậm chí ngày càng rẻ đi so với thu nhập. Giá một bao thuốc lá rẻ nhất chỉ 6.000 đồng và theo dữ liệu toàn cầu của WHO năm 2017, giá thuốc lá của Việt Nam nằm trong 15 nước thấp nhất thế giới.

20 năm qua, giá thuốc lá sau khi đã điều chỉnh không tăng, thậm chí còn giảm. Trong khi thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam vẫn tăng hàng năm nên sản phẩm thuốc lá ngày càng trở nên dễ tiếp cận, với ngay cả nhóm thu nhập thấp.

“Thuế tiêu thụ đặc biệt thuốc lá của Việt Nam áp dụng trên giá bán ra của cơ sở sản xuất, vì vậy mặc dù tỷ lệ thuế hiện nay là 70% và tăng lên 75% vào năm 2019 thì tỷ lệ thuế trên giá bán lẻ chỉ chiếm từ 35% đến 40%, còn xa khuyến cáo của WHO là 70% giá bán lẻ. Với tỷ lệ 35%-40% thuế trên giá bán lẻ, Việt Nam nằm trong nhóm nước có thuế thấp nhất trên thế giới và khu vực ASEAN (chỉ cao hơn Lào và Campuchia). Do đó, thuế thuốc lá ở Việt Nam cần tăng ở mức tối thiểu 2.000đ/bao hoặc 5.000đ/bao để giảm số người sử dụng, từ đó giảm tỉ lệ mắc và tử vong do thuốc lá gây ra.” - Ông Kidong Park nhấn mạnh.

Nhiều hoạt động ủng hộ Ngày thế giới không khói thuốc 31.5

Trước câu hỏi của phóng viên về việc tăng thuế thuốc lá có làm tăng thất nghiệp, gia tăng buôn lậu và tăng thất thu ngân sách hay không, đại diện của WHO khẳng định: Các lo ngại trên đều thiếu cơ sở. Bởi ngành sản xuất thuốc lá điếu sử dụng nhiều máy móc nên rất ít lao động. Nghiên cứu của Trường Đại học Thương mại cho thấy nếu tiêu dùng thuốc lá giảm, người tiêu dùng sẽ chuyển sang các loại hàng hóa khác và tạo thêm nhiều việc làm hơn. Số việc làm tạo thêm lớn hơn số việc làm mất đi.

Việc buôn lậu thuốc lá không liên quan tới việc tăng thuế. Ở nhiều nước, ví như Brazil, khi giảm thuế thuốc lá, buôn lậu không giảm, khi tăng thuế thì buôn lậu cũng không tăng. Quy mô của buôn lậu phụ thuộc chủ yếu và các hoạt động phòng chống buôn lậu và sự minh bạch trong công tác quản lý.

Bộ Y tế Việt Nam nhận giải thưởng toàn cầu về kiểm soát thuốc lá

Theo ông Kidong Park, tại Việt Nam, buôn lậu thuốc lá do ba nguyên nhân chính: Hàng rào thuế nhập khẩu, gu hút thuốc và kiểm soát buôn lậu còn nhiều thách thức. Gu hút thuốc thể hiện rất rõ khi theo Hiệp hội thuốc lá Việt Nam, 90% thị phần thuốc lá lậu tập trung ở 5 nhãn hiệu Jet, Hero, và giá thuốc lá lậu tại Việt Nam cao hơn thuốc lá hợp pháp. Bên cạnh đó, thuốc lá lậu hiện vẫn chưa được kiểm soát tốt ở khâu bán lẻ tại thị trường trong nước.

Tại Thái Lan, tỷ lệ thuế rất cao, chiếm tới 70% giá bán lẻ (tương đương với việc Việt Nam đánh thuế tiêu thụ đặc biệt 600-700%). Vì thế, Thái Lan đã chặn được tốc độ tăng của tỷ lệ hút thuốc. Mặc dù vậy, do thuốc lá là sản phẩm gây nghiện nên việc tăng thuế chủ yếu có tác dụng ngăn ngừa người hút mới là thanh thiếu niên và người nghèo nên ngành công nghiệp không bị ảnh hưởng nhiều vì doanh số không giảm mạnh.

Sản lượng thuốc lá điếu của Thái Lan là 2 tỷ bao, tức là bằng một nửa Việt Nam, nhưng số thu thuế của Thái Lan đạt 2 tỷ USD, gần gấp 3 lần số thu của Việt Nam chỉ khoảng 700 nghìn USD.

Bộ Y tế được vinh danh

Bộ Y tế Việt Nam đã được vinh danh tại hội nghị toàn Thế giới về “Thuốc lá hay sức khỏe” vừa diễn ra tại Nam Phi và nhận giải thưởng toàn cầu về kiểm soát thuốc lá bởi những thành tựu nổi bật trong theo dõi, giám sát sử dụng thuốc lá và các chính sách PCTHTL. Cùng với giải thưởng quan trọng này, Bộ Y tế Việt Nam còn được nhận 100.000 đô la để phục vụ cho hoạt động PCTHTL.

Mít tinh nhân Ngày thế giới không thuốc lá 2018

Chiều 31-5, Bộ Y tế đã tổ chức mít tinh nhân Ngày thế giới phòng chống thuốc lá với sự tham gia của nhiều bộ, ngành, trường đại học. Phát biểu tại buổi mít tinh, Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến cho biết: Ở nước ta, số trường hợp tử vong do các bệnh không lây nhiễm chiếm 73% tổng số ca tử vong do bệnh tật và thương tích, mà một trong những nguyên nhân là do tỷ lệ sử dụng thuốc lá cao. Cùng với các tổn thất về sức khỏe, sử dụng thuốc lá cũng gây ra các gánh nặng về kinh tế cho người sử dụng mà cho cả gia đình họ và xã hội. Nhưng lãnh đạo nhiều cơ quan, đơn vị chưa quan tâm chỉ đạo thực hiện quy định của Luật PCTHTL. Việc chấp hành trách nhiệm của người đứng đầu các địa điểm cấm hút thuốc chưa nghiêm, còn để xảy ra tình trạng vi phạm quy định cấm hút thuốc.

Thanh Hằng