Vĩnh Phúc: Sôi nổi Lễ hội Bơi chải truyền thống xã Tứ Yên

Lễ hội Bơi chải xã Tứ Yên đã trở thành nét đẹp văn hóa truyền thống

Lễ hội Bơi chải truyền thống xã Tứ Yên trước đây thường được tổ chức trong 3 ngày, từ 25 - 27/5 âm lịch hàng năm, năm nay được rút gọn chỉ tổ chức trong ngày 25/5 âm lịch (tức ngày 8/7/2018). Lễ hội là hình thức khai hạ, mừng nước của cư dân nông nghiệp trồng lúa nước; tái hiện những trận thủy chiến tưng bừng của nhân dân ta trên dòng Lô Giang lịch sử, thể hiện lòng biết ơn sâu sắc của nhân dân địa phương đối với công lao to lớn của vua Lý Nam Đế (tức Lý Bí) trong cuộc chiến chống quân Lương xâm lược vào đầu thế kỷ thứ VI.

Truyền thuyết kể lại rằng, năm 544, trước sự tấn công của quân Lương, vua Lý Nam Đế đã từ Long Biên (Hà Nội ngày nay) rút lực lượng về xây dựng căn cứ ở miền rừng núi Lập Thạch. Sau đó, Ngài đem quân ra mai phục ở vùng hồ Điển Triệt, tức là hồ Miêng của xã Tứ Yên để giao chiến với quân giặc. Tại đây đã diễn ra trận thủy chiến vang dội trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc. Quân ta do lực lượng còn non yếu nên đã thất bại. Vua Lý Nam Đế phải rút quân về động Khuất Lão (Tam Nông, Phú Thọ) rồi trao binh quyền cho tướng Triệu Quang Phục tiếp tục cuộc kháng chiến chống quân Lương, rồi Ngài mất ở đó.

Tuy bị thất bại, nhưng cuộc khởi nghĩa Lý Bí ở thế kỷ thứ VI đã để lại những dấu tích hào hùng trên mảnh đất Tứ Yên, khiến mỗi người dân các thôn Yên Lập, Yên Mỹ, Yên Phú, Yên Lương dù đang lao động, học tập và sinh sống ở đâu cũng luôn cảm thấy tự hào về quê hương, xứ sở của mình. Những cái tên như Rừng Cấm, đồi Ông Ngự, Thành Lĩnh là nơi vua ở; những Phù Giai, Phù Lánh, Phù Yến, Phù Chè, Phù Gầm... là nơi quân ta mai phục; những cái tên nghe dân giã và hoang sơ như Bến Bêu, Đồng Bịch, Cơm Son, hóc Áo trôi, Đồng Quét... vốn có từ rất xa xưa và liên quan đến sự có mặt của vị Hoàng đế đầu tiên của dân tộc, cùng hàng vạn nghĩa quân do Lý Bí chỉ huy, đã chiến đấu dũng cảm và hy sinh oanh liệt trên vùng đất địa linh nhân kiệt này cách nay một nghìn 500 năm. Tất cả những cái đó đã đi vào máu thịt của mỗi người dân Tứ Yên từ cụ già đến em nhỏ, không ai là không biết đến.
Uống nước nhớ nguồn vốn là truyền thống nghìn đời của dân tộc. Người dân Tứ Yên cách đây 400 - 500 năm đã dựng đình miếu để thờ cúng, tưởng nhớ và tôn vinh người anh hùng Lý Bí và thờ vọng Thánh Tản Viên, người có công dựng nước thời đại Hùng Vương. Khi có đình, có miếu thì hàng năm làng tổ chức lễ hội.

Hàng năm, vào các ngày mùng 5, 6 và 7 tháng Giêng âm lịch, làng mở hội cầu Đinh. Kiệu hai làng Yên Lương, Yên Lập rước Thánh Tản Viên xuống miếu Nghè - nơi thờ vua Lý Nam Đế để tế lễ. Vào các ngày 25, 26 và 27 tháng 5 âm lịch các thôn trong xã mở hội thi bơi chải trên dòng Sông Lô, đoạn qua cửa đình Yên Lập rồi bơi vòng quanh Soi Rạng để tưởng nhớ những trận thủy chiến oanh liệt trên hồ Điển Triệt ngày xưa. Trong không khí tưng bừng và náo nhiệt, cuộc thi bơi chải luôn diễn ra quyết liệt, thu hút hàng trăm người dân và du khách đến tham dự và cổ vũ.

Người dân nơi đây đã truyền tụng nhau câu ca: “Rau gác Hạc bơi, Hạc gác Me bơi, Me gác Đức Bác bơi, Đức Bác gác Dạng bơi”. Rau là thôn Cựu ấp, xã Liên Châu (Yên Lạc); Hạc là phường Bạch Hạc (Việt Trì); Me là xã Yên Lập (Vĩnh Tường); Đức Bác là xã Đức Bác (Lập Thạch); Dạng là xã Tứ Yên (Lập Thạch). Đây là trình tự thời gian thi bơi trải của các địa phương dọc hai dòng sông Hồng và sông Lô.

Bơi trải của các làng ở Tứ Yên được đóng bằng gỗ chò, sơn đỏ. Đầu trải hình đầu chim phượng, thân trải thót dần uốn hình đuôi tôm cong ngược. Người bơi trải là những trai tráng khỏe mạnh được tuyển chọn, ngồi quỳ một chân xuống mạn trải theo tư thế thống nhất, tay cầm dầm đúng chiều. Chuôi dầm sơn đỏ mái dầm sơn trắng, khi bơi phải theo đúng nhịp hò của người hò mõ, tay bơi miệng phụ họa theo tiếng hò.

Lễ hội năm nay được chính quyền địa phương tổ chức bài bản, tiết kiệm, song vẫn làm nổi bật sự tiếp nối của yếu tố văn hóa truyền thống. Nhân dân và du khách thập phương đến đây đều được hòa mình trong không khí tưng bừng, náo nhiệt với sự tham gia của 03 đội chải đại diện cho 3 miền: Yên Lương, Yên Phú và Yên Lập.

Rất đông khán giả và du khách thập phương cổ cũ nhiệt tình cho các đội thi

Mỗi đội gồm 30 người. Các đội tham gia thi đấu năm nay đều thể hiện rõ sự quyết tâm, nêu cao tinh thần thượng võ mưu trí, khôn khéo và quyết liệt của các bậc tiền nhân trên từng vòng đua của dòng Lô Giang - đoạn sông dài khoảng 3 km, chạy 5 vòng quanh Soi Rạng, trước cửa Đình Yên Lập. Các đội tham gia thi đấu đều thể hiện rõ sự quyết tâm, nêu cao tinh thần thượng võ, mưu trí, khôn khéo và quyết liệt trên từng vòng đua. Kết quả chung cuộc, đội chải miền Yên Lương đạt giải Nhất, đội miền Yên Phú đạt giải Nhì và giải Ba thuộc về đội miền Yên Lập.

Sau gần 10 năm lễ hội được phục dựng, đến nay, Lễ hội Bơi chải xã Tứ Yên đã trở thành nét đẹp văn hóa truyền thống không thể thiếu của nhân dân địa phương; là biểu tượng của tinh thần thượng võ, góp phần phát huy nét đẹp và gìn giữ bản sắc văn hóa của dân tộc.

Lê Hoàn |