Vụ mất tích bí ẩn của điệp viên người nhái Lionel Crabb

Nhiều hồ sơ liên quan đến vụ việc được giải mật, kể cả loạt hồ sơ vừa mới được giải mã vào thời gian trước, nhưng bức màn bí ẩn xung quanh cái chết hay vụ mất tích của điệp viên người nhái Hải quân Anh đến nay vẫn chưa được giải thích rõ ràng.

Người lặn phá bom vốn bơi… rất kém!

Lionel Kenneth Phillip Crabb, biệt danh là "Buster", hàm nghĩa "Chuyên gia phá bom", một sĩ quan dự bị tình nguyện nhưng lại là một trong những sĩ quan biệt kích người nhái nhiều thành tích nhất của Hải quân Hoàng gia Anh (RNVR). Ông được tặng thưởng các huân, huy chương cao quý, như Huân chương Đế quốc Anh (OBE), Huân chương George (GM), và Huy chương Quân công xuất sắc (DSO).

Người nhái Lionel Crabb

Crabb sinh ngày 28-1-1909, trong gia đình nghèo khó ở Streatham, London. Trong 3 năm (1922-1924), Crabb tham gia khóa huấn luyện hải quân và khi mãn khóa chính thức gia nhập Hải quân Hoàng gia Anh.

Tuy nhiên, trong Thế chiến II, Crabb lại đi lính bộ binh, vì thế ông được chuyển trả về đơn vị RNVR, tiếp tục được huấn luyện nghiệp vụ Sĩ quan An toàn bom (BSO), tức chuyên gia phá bom, và được thăng hàm trung úy vào tháng 11-1941.

Có một điều lạ lùng là Crabb vốn ham hút thuốc lá, uống rượu, bia, lười tập luyện, vì vậy bơi rất kém, chưa được 200 mét là đuối sức, thế nhưng khi tham gia vào các nhiệm vụ lặn phá mìn thì "tay nghề" của Crabb ngày càng thiện nghệ. Người ta cho rằng, ông chỉ quan tâm tập luyện lặn và xin các cấp chỉ huy cho luyện tập duy nhất môn lặn.

Năm 1942, Crabb được điều đến trú đóng tại căn cứ HMS Cormorant ở Gibralta, với tư cách là sĩ quan rà phá bom mìn, nhiệm vụ chính của ông là phát hiện và vô hiệu hóa những quả bom do lực lượng người nhái thuộc đơn vị Tàu tấn công hạng nhẹ số 10 (Decima MAS) của Hải quân Italia cài vào lườn các tàu chiến của quân đồng minh neo đậu ngoài khơi Gibralta.

Lionel "Buster" Crabb tới Gibralta.

Nhờ thành tích trong nhiệm vụ này mà danh tiếng Crabb nổi như cồn, được các chỉ huy quân đội Anh và đồng minh xem như "người hùng chiến tranh". Nhiệm vụ tại Căn cứ HMS Cormorant kéo dài đến tháng 8-1943 thì kết thúc, một tháng trước khi Italia ký kết ngừng bắn với quân Đồng minh.

Tháng 1-1944, Crabb cùng một đồng đội là David Bell được tặng thưởng Huân chương George. Từ tháng 8-1944, Crabb tiếp tục được điều động đến châu Phi để hỗ trợ chỉ huy Roger Lewis. Tháng 5-1945, ông được phân công làm sĩ quan lặn chính tại căn cứ HMS Fabius ở Venice, Italia.

Tháng 8-1945, Crabb được cử đến Palestine trong một nhiệm vụ kéo dài 3 tháng để giải quyết dứt điểm các thiết bị nổ dưới nước của người Do Thái và được thưởng Huân chương George.

Sau Thế chiến II, Crabb bắt đầu sự nghiệp huấn luyện thợ lặn chuyên nghiệp cho Hải quân Mỹ, được thăng chức chỉ huy và tham gia nhiều điệp vụ dưới nước tìm cách phá hoại các tàu chiến của Liên Xô.

Trước khi mất tích, Crabb từng tham gia do thám các tàu chiến của Liên Xô ghé cảng Portsmouth vào năm 1955, như tàu tuần dương Sverdlov, các tàu khu trục Sovershenny, Smotryashchy, Smetlivy và Sposobiry.

Điệp vụ bất thành

Vụ mất tích của Crabb xảy ra vào đúng dịp Bí thư Thứ nhất Đảng Cộng sản Liên Xô Nikita Khrushchev cùng Bộ trưởng Ngoại giao Nikolai Bulganin đến thăm Vương quốc Anh. Hai vị lãnh đạo Liên Xô đi trên tàu tuần dương Ordzhonikidze, được hộ tống bởi 2 tàu khu trục Sovershenny và Smotryaschy. Đây là 2 nhà lãnh đạo Liên Xô đầu tiên đến thăm một quốc gia phương Tây trong thời kỳ cao trào của Chiến tranh lạnh.

Theo các hồ sơ giải mật vào năm 2006, ngày 17-4-1956, Crabb đến đăng ký phòng nghỉ tại khách sạn Sally ở Portsmouth cùng với một người có mật danh là Mr Smith, tên thật Ted Davies, được cho là người liên lạc của MI-6.

Họ ra khỏi khách sạn vào sáng sớm ngày 19-4. Sau đó, Mr Smith quay về trả tiền phòng khách sạn và thu dọn đồ đạc, còn Crabb thì không thấy quay trở lại. Một số thủy thủ trên tàu Ordzhonikidze nhìn thấy Crabb bơi trong nước gần tàu, và vị thuyền trưởng của tàu đã báo với cơ quan chức năng ở Portsmouth, tuy nhiên cơ quan chức năng Portsmouth đã chối bỏ chi tiết này.

Vụ việc Crabb mất tích đã không được báo cáo cho Bộ Tư lệnh Hải quân Hoàng gia Anh ngay, bởi vì trước khi tham gia vụ lặn do thám tàu Ordzhonikidze, Crabb đã không còn là người của Hải quân nhưng vẫn giữ liên lạc với Hải quân Hoàng gia Anh và cả cơ quan tình báo của nước này để khi cần thì ông vẫn sẵn sàng hỗ trợ. Do vậy, ngày 29-4, Bộ Tư lệnh Hải quân báo cáo vụ Crabb mất tích lên Thủ tướng Anh khi đó là Sir Anthony Eden.

Tàu tuần dương Ordzhonikidze chở 2 vị lãnh đạo Nga

Ngày 4-5-1956, Liên Xô gửi công hàm đến Bộ Ngoại giao Anh phản đối việc một điệp viên người nhái đã được phát hiện tại khu vực quanh mạn tàu. Thủ tướng Eden rất tức giận. Các tài liệu mật cho thấy, trước khi đoàn tàu chở Khrushchev cập cảng Portsmouth, Thủ tướng Eden đã ra lệnh cho các cơ quan tình báo Anh "không được phép do thám tàu" trong suốt chuyến thăm đầy thiện chí của Bí thư thứ nhất Đảng Cộng sản Liên Xô. Bởi thế, khi sự việc xảy ra, dư luận bắt đầu quan tâm, Thủ tướng Eden đã phải tìm đủ mọi cách để tách vụ việc khỏi trách nhiệm của nội các Anh.

Giải trình trước Quốc hội về vụ việc, Thủ tướng Eden đã khẳng định những việc này đã xảy ra hoàn toàn "nằm ngoài sự cho phép hay biết trước của các Bộ trưởng". Đồng thời, ông cũng tuyên bố tiến hành kỷ luật các cá nhân liên quan. Kết quả là Giám đốc MI-6 khi đó là Sir John Alexander Sinclair đã bị buộc phải từ chức.

(Còn tiếp)

Hòa Thu