Walter Reed - Danh y trung thực, sòng phẳng

Nhân sự kiện này, xin giới thiệu cùng quý bạn đọc tiểu sử cùng sự nghiệp của danh y Walter Reed.

Sốt vàng da/sốt vàng là bệnh sốt xuất huyết truyền nhiễm tại châu Phi và Nam Mỹ, gây lắm tác hại ghê gớm. Tổ chức Y tế Thế giới còn gọi Tổ chức Sức khỏe Thế giới/World Health Organization (WHO) /Organisation mondiale de la santé (OMS) ước lượng năm 2001 toàn cầu có 200.000 bệnh nhân sốt vàng, mà 30.000 trường hợp tử vong. Sốt vàng qua các thứ tiếng:

* Anh: Yellow fever

* Pháp: Fìevre jaune

* Tây Ban Nha: Fiebre amarilla

* Bồ Đào Nha: Febre amagela

* Đức: Gelbfieber

* Nga: Желтая лихорадка

* Hoa: 黃熱病 (bính âm: húang rèbìng; âm Hán - Việt: hoàng nhiệt bệnh)

Xác định đúng đắn bệnh nguyên và bệnh sinh thì mới tìm ra liệu pháp phòng chữa đạt kết quả khả quan. Với sốt vàng, 2 nhà y học tiên phong thực hiện được điều đó: Carlos Finlay (Cuba) phát hiện, Walter Reed (Hoa Kỳ) nghiên cứu khẳng định.

Học giỏi, dạy hay

Chào đời ngày 13/9/1851 tại khu Belroi, quận Gloucester, bang Virginia, Walter Reed thời niên thiếu sống cùng cha mẹ ở thị trấn Murfreesboro, quận Hertford, bang Bắc Carolina.

Walter Reed nổi tiếng học hành xuất chúng: Năm 1869, mới 17 tuổi, bảo vệ thành công luận văn thạc sĩ y khoa tại Đại học Virginia; năm sau, 1870, lấy bằng thạc sĩ y khoa thứ nhì tại Đại học New York ở Manhattan. Công tác trong Ủy ban Y tế New York cho đến năm 1875 thì Walter Reed gia nhập quân y Hoa Kỳ. Từ trợ lý phẫu thuật, đến bác sĩ lưu động các tiền đồn để thăm khám, Walter Reed sau đó hoàn tất khóa tu nghiệp nâng cao về bệnh học và vi khuẩn học tại phòng thí nghiệm trong Bệnh viện Đại học Johns Hopkins.

Ngày 26/4/1876, ở bang Bắc Carolina, Walter Reed cưới Emily Blackwell Lawrence (1856 - 1950). Vợ chồng sinh 2 con, trai Walter Lawrence Reed (1877 - 1956) và gái Emily Lawrence Reed (1883 - 1964), lại nhận nữ thổ dân Mỹ mang tên Susie làm con nuôi.

Năm 1893, tại thủ đô Washington, D.C., Walter Reed làm giảng viên vi khuẩn học ở Đại học Y George Washington và Đại học Quân y mới mở. Đồng thời, ông còn phụ trách Bảo tàng Quân y, về sau trở thành Bảo tàng Y tế và Sức khỏe Quốc gia/National Museum of Health and Medecine (NMHM).

Danh y Walter Reed (1851 - 1902) trên tem bưu chính Hoa Kỳ năm 1940.

Trung thực và sòng phẳng

Năm 1896, Walter Reed điều tra y tế về sốt vàng. Ông chứng minh rõ: Lính bị sốt vàng không phải do uống nước sông Potomac như thiên hạ đồn đại sai lầm. Dư luận còn xôn xao rằng trang phục của bệnh nhân truyền bệnh sốt vàng, ông phản biện khoa học đầy thuyết phục với hàng loạt ví dụ cụ thể: Tiếp cận người bệnh như bắt tay, quàng vai, kể cả nằm ngủ chung giường, thậm chí dính chất thải của người bệnh cũng chẳng bị lây bệnh. Tuy nhiên, thời điểm đó, chưa thể trả lời câu hỏi chủ chốt: Bệnh sốt vàng truyền nhiễm cách nào?

Năm 1898, được bổ nhiệm làm Chủ tịch Hội đồng điều tra dịch bệnh sốt thương hàn, Walter Reed sang Cuba – lúc bấy giờ là thuộc địa của Tây Ban Nha – nhằm nghiên cứu y tế trong quân đội Hoa Kỳ đồn trú ở đó. Chính ở đó, sốt vàng cũng trở thành vấn đề quan trọng. Tháng 5/1900, Walter Reed trở lại Cuba để kiểm tra các bệnh nhiệt đới, có sốt vàng.

Nhà dịch tễ học nổi tiếng Cuba bấy giờ là Carlos Juan Finlay (1833 - 1915) có cha gốc Scotland và mẹ gốc Pháp, đã nêu giả thiết quan trọng trong Hội nghị Vệ sinh Quốc tế năm 1881: Sốt vàng lây lan do vật trung gian truyền bệnh. Năm sau, 1882, cũng chính Carlos Finlay phát hiện muỗi cái thuộc loài Aedes aegypti chích đốt truyền siêu vi trùng/virus thuộc họ Flaviviridae khiến bệnh sốt vàng truyền nhiễm. Thì tương tự trường hợp muỗi cái Anopheles chích đốt người, truyền ký sinh trùng Plasmodium gây bệnh sốt rét/ngã nước mà y học biết được từ cuối thế kỷ XIX.

Qua nghiên cứu lâm sàng, Walter Reed hoàn toàn ủng hộ Carlos Finlay, nhờ đó vắc-xin phòng chống sốt vàng được điều chế thành công, triển khai điều trị hiệu quả. Mặc dù các phương tiện truyền thông đại chúng đồng loạt ca ngợi Walter Reed là bậc anh hùng chiến thắng sốt vàng, nhưng trong mọi công trình khoa học cùng các cuộc trả lời phỏng vấn liên quan, danh y Hoa Kỳ này rất trung thực và sòng phẳng bởi luôn tuyên dương công đầu thuộc Carlos Finlay.

Carlos Finlay lãnh đạo ngành y tế Cuba giai đoạn 1902 - 1909. Năm 1908, Pháp đã trao tặng Carlos Finlay Huân chương Bắc đẩu bội tinh.

Xã hội nhớ ơn

Từ Cuba trở lại Hoa Kỳ, Walter Reed giảng dạy, diễn thuyết và biên soạn sách về bệnh sốt vàng, được các Đại học Havard trao bằng tiến sĩ danh dự và Đại học Michigan tổ chức lễ tuyên dương công trạng.

Xui xẻo khó ngờ thay, Walter Reed là thiếu tá bác sĩ nhưng ruột thừa bị viêm và vỡ mà bệnh viện không xử lý kịp, khiến ông lâm chung vào ngày 22/11/1902, lúc mới 51 tuổi, được an táng trong Nghĩa trang Quốc gia Arlington tại bang Virginia.

Nhiều hoạt động tôn vinh tinh thần nhân đạo và đóng góp khoa học của Walter Reed được xúc tiến. Đó là tem bưu chính in chân dung Walter Reed. Đó là huân chương Walter Reed trao cho những cá nhân cùng tập thể xuất sắc trong việc tiếp tục nghiên cứu và tổ chức phòng chống sốt vàng. Khắp Liên bang Hoa Kỳ, bao cơ sở được đặt tên Walter Reed, như trường Trung học Walter Reed ở bang California, Trung tâm Y tế Walter Reed dành cho lực lượng chữa lửa ở Washington, D.C., Viện Nghiên cứu Y sinh học Quân đội Walter Reed ở bang Maryland... được chú ý nhất ắt Trung tâm Quân y Quốc gia Walter Reed/ Walter Reed National Military Medical Center (WRMMC) cũng ở bang Maryland và cách Nhà Trắng ở thủ đô chỉ 14km.