Xét xử nghiêm minh, kịp thời các vụ án mua bán người

Phiên giải trình về tình hình thực hiện pháp luật về phòng, chống mua bán người giai đoạn từ năm 2012-2017 mới đây của Ủy ban Tư pháp (UBTP) đã đưa ra bàn thảo vấn đề này.

Tội phạm mua bán người ngày càng tinh vi, xảo quyệt

Dự thảo Báo cáo về một số vấn đề thực hiện pháp luật về phòng, chống mua bán người giai đoạn 2012-2017 của UBTP Quốc hội cho thấy, trong thời gian qua tội phạm mua bán người đã xảy ra và có dấu hiệu xảy ra ở 63 tỉnh, thành phố cả nước. Hành vi phạm tội chủ yếu là mua bán người ra nước ngoài, chiếm trên 85% số vụ mua bán người, tập trung chủ yếu qua các tuyến biên giới trên đất liền giữa Việt Nam với Trung Quốc, Campuchia, Lào, trong đó sang Trung Quốc chiếm trên 75%. Số nạn nhân bị mua bán và nghi vấn bị mua bán là 3.090 người, số đã trở về là 2.571 người, số chưa trở về là 519 người.

Báo cáo của Bộ Quốc phòng cũng cho biết, từ 2012 - 2017 số nạn nhân được giải cứu, tiếp nhận và tự trở về là 1.235 người, số nạn nhân nghi mua bán chưa trở về là 208 người. Cơ quan cảnh sát điều tra đã khởi tố 1.021 vụ án, 2035 bị can, chiếm 97,3% số tin báo, tố giác đã tiếp nhận, xử lý. Việc xét xử các vụ án liên quan đến tội phạm mua bán người cũng được các Tòa án xét xử đảm bảo kịp thời, nghiêm minh.

Các lĩnh vực thường xảy ra tội phạm như cho nhận con nuôi; kết hôn có yếu tố nước ngoài; đẻ thuê; cho, hiến tạng; xuất khẩu lao động, di cư ra nước ngoài lao động làm thuê, du lịch, chữa bệnh, thăm nhân thân. Nạn nhân bị bán ra nước ngoài chiếm trên 98%, sang Trung Quốc chiếm trên 90%. Trong đó, một số trường hợp nạn nhân là nam giới bị lừa qua Trung Quốc để bán thận. Cụ thể, theo báo cáo của tỉnh Cần Thơ, có 8 trường hợp là nam giới bị lừa qua Trung Quốc bán thận.

Tội phạm này chủ yếu là đối tượng lưu manh chuyên nghiệp, có tiền án, tiền sự về tội mua bán người, chiếm khoảng 22%; người nước ngoài thông qua công ty môi giới vào Việt Nam dưới dạng tham quan, du lịch, hoạt động kinh doanh rồi móc nối, câu kết với các đối tượng người Việt Nam, hình thành những đường dây mua bán xuyên quốc gia… Các đối tượng thường dùng thủ đoạn mới trong mua bán người như việc tiếp cận và làm quen với nạn nhân thông qua các trang mạng xã hội và điện thoại thông minh. Một số thì giả danh lực lượng chức năng để lừa gạt, cưỡng ép nạn nhân. Đối tượng người Trung Quốc giả danh công an, biên phòng Trung Quốc trà trộn kiểm tra, kiểm soát, theo dõi người qua lại biên giới.

Phiên giải trình về tình hình thực hiện pháp luật về phòng, chống mua bán người

UBTP cũng nêu ra một số những khó khăn, vướng mắc trong thực hiện công tác phòng, chống mua bán người hiệu quả chưa cao. Đó là do tiến độ xây dựng và ban hành văn bản pháp luật hướng dẫn thi hành Luật Phòng, chống mua bán người còn chậm; một số văn bản hướng dẫn nội dung chưa cụ thể nên còn có những địa phương nhận thức chưa thống nhất trong quá trình thực hiện; công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về phòng, chống mua bán người chưa được thường xuyên, liên tục, chưa tập trung vào địa bàn trọng điểm về buôn bán người; sự phối hợp liên ngành trong công tác hỗ trợ nạn nhân chưa chặt chẽ…

Cần có sự phối hợp đồng bộ

Tham gia phiên giải trình, các ý kiến đều cho rằng, phương thức thủ đoạn của tội phạm mua bán người ngày càng tinh vi, xảo quyệt, có tổ chức, có sự câu kết chặt chẽ giữa người mua và người bán, hình thành các đường dây tội phạm liên tỉnh và xuyên quốc gia. Nạn nhân mua bán người là phụ nữ và trẻ em, người dân tộc thiểu số chiếm tỷ lệ lớn.

Các đại biểu cho rằng, việc xử lý tội phạm mua bán người còn bất cập, như quy định của BLTTHS tội phạm này không bị khởi tố, mà theo yêu cầu của bị hại. Do nhận thức của nạn nhân còn hạn chế nên các đối tượng thường lợi dụng để mua bán người…

Theo ĐB Hồ Văn Năm, Trưởng đoàn ĐBQH Đồng Nai, cần phải chú trọng công tác thông tin, tuyên truyền đến với đồng bào dân tộc vùng sâu, vùng xa… vì sự hiểu biết pháp luật của những người dân vùng này còn hạn chế nên tình trạng buôn bán người thường diễn ra ở đây. Mặc dù ở địa phương thường có phòng tư pháp, tủ sách pháp luật nhưng để tạo môi trường cho người dân, nhất là người dân tộc thiểu số, trình độ văn hóa thấp thì việc tiếp cận môi trường này lại rất hạn chế, có khi họ không dùng đến tủ sách này.

Các ý kiến cũng đề nghị, Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành có liên quan rà soát những văn bản quy phạm pháp luật về phòng, chống mua bán người, trong đó chú trọng nghiên cứu đề xuất sửa đổi, bổ sung những quy định về hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng. Ngoài ra, cần tăng cường quản lý chặt chẽ hoạt động đưa người đi làm việc ở nước ngoài để tránh việc lợi dụng hoạt động này để mua bán người với mục đích bóc lột sức lao động, hoạt động mại dâm, lấy bộ phận cơ thể hoặc vì mục đích vô nhân đạo khác.

Các ý kiến cũng đề nghị, đối với những vụ mua bán người mà chưa được giải cứu được nạn nhân nhưng đã rõ đối tượng phạm tội, có đủ chứng cứ chứng minh hành vi mua bán người của đối tượng thì TANDTC chủ trì hoặc thống nhất với VKSNDTC, Bộ Công an có văn bản hướng dẫn địa phương tiến hành khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử vụ án và các đối tượng này để tránh bỏ lọt tội phạm và không làm oan người vô tội.

Các đại biểu cũng cho rằng, vai trò của bộ ngành rất quan trọng trong việc phòng ngừa nên cần xác định việc phòng chống mua bán người là nhiệm vụ chính trị quan trọng; lấy phòng ngừa là cơ bản; coi trọng bảo vệ quyền con người, giảm nguy cơ; giảm tội phạm mua bán người. Đồng thời, thực hiện hiệu quả công tác tiếp nhận, bảo vệ và hỗ trợ nạn nhân bị mua bán trở về hòa nhập cộng đồng.

Theo Thượng tướng Lê Quý Vương, Thứ trưởng Bộ Công an, tội phạm mua bán người chủ yếu tồn tại dưới dạng ẩn. Cho nên ngay từ khâu phát hiện, tố giác tội phạm đã rất khó khăn; kể cả đến khi đã tố giác, báo tin về tội phạm thì việc xác minh, điều tra không hề dễ dàng. Bởi đa phần các vụ việc, vụ án mua bán người ra nước ngoài, xảy ra đã lâu mới bị phát hiện, đối tượng và nhất là nạn nhân ở nước ngoài không thể xác minh, xác định; chứng cứ ít, chủ yếu căn cứ vào lời khai, tố giác của người đã và đang gặp khó khăn, vướng mắc nhiều mặt.

Trong khi đó, Luật Phòng chống mua bán người có hiệu lực đã hơn 6 năm nhưng đến nay các bộ ngành chức năng chưa tham mưu Chính phủ ban hành nghị định và thông tư hướng dẫn thi hành chi tiết. Việc này cũng có trách nhiệm của Bộ Công an khi tham mưu cho Thủ tướng phê duyệt kế hoạch triển khai thi hành luật không đề cập việc giao cho bộ ngành nào chủ trì xây dựng văn bản hướng dẫn. Bộ Công an cũng chưa ban hành được thông tư quy định chi tiết các biện pháp bảo vệ an toàn cho nạn nhân bị mua bán và thân thích của họ.

Quốc Huy