Xóa bỏ quá khứ?

Minh họa/INT

Ngày 5/9, chính phủ của Thủ tướng Narendra Modi đã thay tên Ấn Độ bằng từ tiếng Phạn “Bharat” trong thư mời dự tiệc tối tại Hội nghị Thượng đỉnh G20 sắp tới. Động thái này làm dấy lên đồn đoán rằng, Ấn Độ đang muốn đổi tên nước.

Cụ thể, thư mời gọi Tổng thống Ấn Độ Droupadi Murmu là “Tổng thống Bharat”. Chính phủ Ấn Độ cũng đã triệu tập phiên họp đặc biệt của Quốc hội vào ngày 18 - 22/9. Truyền thông nước này cho biết, trong phiên họp, chính phủ của Thủ tướng Modi sẽ trình nghị quyết đổi tên Ấn Độ thành Bharat.

Theo Hiến pháp Ấn Độ, quốc gia này có hai tên gọi chính thức Ấn Độ và Bharat. Tuy nhiên, cái tên đầu tiên được sử dụng phổ biến hơn, cả ở trong nước và quốc tế. Cái tên Ấn Độ là từ Anh hóa của từ tiếng Phạn “Indus” (chỉ sông Ấn). Tên này được sử dụng từ thời Ấn Độ là thuộc địa của Anh (1858 - 1947).

Trong khi đó, tên Bharat cũng có nguồn gốc tiếng Phạn và được tìm thấy trong văn bản tôn giáo cổ của đạo Hindu. Nó có thể bắt nguồn từ chữ Bharata trong tiếng Phạn (có nghĩa là “lửa”), hoặc có nguồn gốc từ Vua Ấn Độ - Bharata. Vị vua này được mô tả trong thần thoại Hindu là tổ tiên của tộc người Hindu.

Tên Bharatvarsha, hay lãnh thổ của Bharat, cũng được nhắc đến trong các văn bản cổ. Giới quan sát cho rằng, việc sử dụng tên Bharat là dấu hiệu mới nhất cho thấy, các lãnh đạo ở New Delhi đang muốn thúc đẩy mạnh mẽ chủ nghĩa dân tộc trong nước.

Bên cạnh đó, Ấn Độ còn có một tên gọi phổ biến khác là Hindustan, có nghĩa “vùng đất của sông Ấn” trong tiếng Ba Tư. Tên này phổ biến trong thời kỳ đế quốc Mogul từ thế kỷ 16 - 18 và thường được những người theo chủ nghĩa dân tộc Hindu sử dụng. Tuy nhiên, nó không được công nhận là tên gọi quốc gia trong Hiến pháp Ấn Độ.

Gần đây, ông Mohan Bhagwat - người đứng đầu tổ chức dân tộc chủ nghĩa Hindu Rashtriya Swayamsevak Sangh, cố vấn tư tưởng của đảng Bharatiya Janata (BJP) cầm quyền, cho rằng, đất nước nên sử dụng tên “Bharat” thay vì “Ấn Độ”.

“Đôi khi chúng ta dùng tên Ấn Độ để những người nói tiếng Anh hiểu. Song, chúng ta phải ngừng sử dụng cách gọi đó. Tên của đất nước Bharat sẽ vẫn là Bharat dù bạn ở bất kỳ đâu trên thế giới”, ông Bhagwat nói. Dù Chính phủ Ấn Độ chưa xác nhận thông tin sẽ thay đổi tên nước, nhưng một số lãnh đạo BJP đã cổ vũ ý tưởng của ông Bhagwat.

Trái lại, các đảng đối lập đã phản đối mạnh mẽ động thái của BJP. Họ cho rằng, đây là hành động làm ảnh hưởng tới liên minh chính trị INDIA (Liên minh Toàn diện Phát triển quốc gia Ấn Độ) mới thành lập 2 tháng trước.

Lời mở đầu bản Hiến pháp bằng tiếng Anh của Ấn Độ nêu rõ: “Chúng tôi, người dân India…”. Sau đó, phần một của Hiến pháp có ghi: “India, tức Bharat, sẽ là một Liên minh các quốc gia”.

Còn trong bản Hiến pháp bằng tiếng Hindi, đất nước Ấn Độ được gọi là Bharat, ngoại trừ phần xác định tên của đất nước bằng tiếng Hindi có nội dung: “Bharat, tức India, sẽ là một Liên minh các quốc gia”. Do đó, để đổi tên gọi từ India thành Bharat, nước này sẽ phải sửa đổi Hiến pháp. Quyết định này cũng phải cần 2/3 thành viên ở cả hai viện Quốc hội thông qua.

Kể từ khi được bầu vào năm 2014, Thủ tướng Modi cùng chính phủ của ông đã nỗ lực xóa bỏ một số tên gọi hoặc các yếu tố khác có thể gợi nhớ lại sự cai trị thời thuộc địa hoặc thời Đế chế Mughal.

Năm 2015, con đường Aurangzeb nổi tiếng của New Delhi, được đặt theo tên một vị vua Mughal, đã được đổi thành đường Dr APJ Abdul Kalam. Năm 2022, chính phủ cũng đổi tên một đại lộ có từ thời thuộc địa ở trung tâm New Delhi, vốn được sử dụng cho các cuộc duyệt binh.

Trọng Dương