Xung quanh công trình kiến trúc Dinh Thượng Thơ: Đã có hơn 5.000 chữ ký đề nghị bảo tồn

Qua những nội dung phân tích trên nhiều phương diện như văn hóa lịch sử, kiến trúc, du lịch, quản lý và bảo tồn, quy hoạch… nhóm trí thức thỉnh nguyện UBND TP.HCM hủy bỏ phương án của Công ty Gensler (Mỹ) đề xuất việc phá hủy Dinh Thượng Thơ. Nếu phải xây dựng Trung tâm hành chính thì nên đặt ở vị trí vùng đất mới khác chứ không nên phá hủy kiến trúc lịch sử trong phần lõi khu trung tâm thành phố.

Nhóm kiến nghị cho rằng, cách quản lý di sản hiện đang có vấn đề. Theo nhóm này, Dinh Thượng Thơ không nằm trong danh sách di tích bảo tồn hay danh mục kiểm kê di sản, nhưng đó không phải là lý do để phá bỏ công trình xưa đứng thứ nhì trên địa bàn thành phố. Nhóm cũng đặt vấn đề, nếu vậy những công trình cổ như Nhà thờ Đức Bà, Bưu điện TP.HCM… chưa phải là di tích cũng sẽ bị phá bỏ hay sao? Trong khi đó, Singapore với diện tích 700km2 nhưng có tới 7.000 công trình và 72 khu vực, tượng đài, di tích được bảo tồn. So với TP.HCM có diện tích 2.000km2 nhưng chỉ có hơn 100 công trình và di tích.

Về phương diện quy hoạch và bảo tồn, theo nhóm kiến nghị, giá trị của từng công trình cổ không thể tách riêng lẻ với toàn thể đô thị cổ của thành phố. Như trụ sở UBND TP.HCM dù còn nguyên vẹn hình thức kiến trúc cổ nhưng nếu gắn thêm vào đó khối công trình mới do Công ty Gensler (Mỹ) thiết kế sẽ không phù hợp và hoàn toàn áp chế không gian kiến trúc cổ của trụ sở UBND TP.HCM hiện hữu và cả khu phố Lý Tự Trọng, Đồng Khởi và đường Pasteur thuộc quận 1. Đặc biệt, việc xóa sổ di sản cũng đồng nghĩa với phá vỡ quy hoạch, một trong các điểm mấu chốt tạo sự mất cân bằng và ảnh hưởng lớn tới quần thể.

Nhóm kiến nghị cũng nhấn mạnh, giá trị kiến trúc của Dinh Thượng Thơ rất cá biệt trong vùng Đông Nam Á, nếu bị Gensler gắn cho phương án giống tòa nhà Unilever Headquarters ở Jakarta thì mất đi giá trị lịch sử và đặc thù. Còn về văn hóa và lịch sử, công trình được tu sửa như tòa nhà hiện nay vào năm 1882, nhưng trước đó từ năm 1865 đã là nơi hành chính quản lý Sài Gòn và Nam Kỳ, nơi lưu trữ các công văn, công báo, hồ sơ hành chính… Trải qua nhiều giai đoạn thăng trầm của lịch sử, tòa nhà vẫn còn sót lại trong khi các kiến trúc lịch sử, văn hóa khác như tòa nhà Hòa giải, Petrolimex đường Lê Duẩn, xưởng cơ khí Ba Son đã biến mất.

Cũng theo nội dung phân tích của nhóm này, nạn kẹt xe và không gian di sản kiến trúc cổ không còn sẽ làm giảm lượng du khách đến thành phố, kéo theo giảm sức mua sắm, ảnh hưởng đến nguồn thu của TP.HCM. Và không thể là “thành phố thông minh”, bởi kẹt xe ngay khu vực trung tâm thành phố đang là vấn nạn chưa lối thoát. Cứ tính thêm 1.700 nhân viên và hội họp sẽ tốn thêm năng lượng lớn, mâu thuẫn với chủ trương “hành chính thông minh” của UBND TP.HCM.

Ngoài ra, nhóm này còn kiến nghị đưa Dinh Thượng Thơ và các công trình kiến trúc lịch sử khác như Bưu điện thành phố, Nhà thờ Đức Bà… vào diện bảo tồn. Đồng thời, khi tái cấu trúc thành phố, cần tôn trọng và gắn kết với mạng lưới di sản tại trục đường Nguyễn Huệ, Lê Thánh Tôn, trục đường Đồng Khởi, Pasteur, nơi có các công trình kiến trúc cổ và công viên cần được bảo tồn.

Trao đổi với Văn Hóa, TSKH, KTS Ngô Viết Nam Sơn, thành viên của nhóm kiến nghị cho biết, mục đích của việc kiến nghị là mong muốn chính quyền và cơ quan quản lý căn cơ và sâu sắc, hướng đến bảo tồn hàng ngàn công trình kiến trúc trên toàn quốc, chứ không chỉ riêng gì Dinh Thượng Thơ, vì đây là những công trình mang giá trị kiến trúc của thế giới. Ông Sơn nhấn mạnh, do tư duy về bảo tồn hiện đang có vấn đề nên mới có tình trạng di sản đang dần bị xóa nhưng không thấy ai chịu trách nhiệm. Việc lựa chọn phương án xóa sổ những công trình mang giá trị lịch sử, văn hóa vì không nằm trong danh sách bảo tồn để nhường chỗ cho công trình mới là cách nhìn phiến diện. Nếu cứ tiếp tục tình trạng này, đô thị Việt Nam sẽ là đô thị của thế kỷ 21 chứ không còn là đô thị của những giá trị kiến trúc cổ.

Ông Sơn cho biết thêm, kinh nghiệm của các nước trên thế giới cho thấy, trước đây cũng có một số quốc gia từng có thời kỳ muốn xóa bỏ những công trình kiến trúc cổ, nhưng họ đã kịp thời giữ lại, và những đô thị giữ được những công trình cổ ngày nay trở thành những thành phố nổi tiếng. Trong đó Mỹ, Canada, Cuba…

Tính đến nay, đã có hơn 5.000 ý kiến ủng hộ và ký tên vào bản kiến nghị.

TS khảo cổ Nguyễn Thị Hậu: “Tôi đã phản đối từ lâu”

Việc quy hoạch Dinh Thượng Thơ tôi đã lên tiếng phản đối từ những năm 2013- 2014. Bởi đây là khu vực rất nhạy cảm về mặt văn hóa, lịch sử, là vùng lõi của đô thị Sài Gòn, từ khi mà nhà Nguyễn xây dựng thì đó là vùng trung tâm, thời Pháp lấy đó làm trung tâm quy hoạch đô thị theo kiểu phương Tây. Cho nên khi xây dựng hiện đại hóa thì cần hết sức cẩn trọng đối với vùng đất, công trình có chứa đựng những dấu tích khởi đầu phát triển của TP. Việc lên tiếng không đồng tình này không chỉ mình tôi mà rất nhiều chuyên gia về kiến trúc, quy hoạch đã lên tiếng.

Tôi thấy quanh câu chuyện bảo tồn và phát triển thì nhiều người cứ hay nói có sự mâu thuẫn giữa bảo tồn và phát triển, tôi thì tôi không nghĩ như vậy. Vấn đề là mình phát triển như thế nào. Bảo tồn thì mọi người hiểu là bảo vệ, trùng tu và phát huy giá trị các công trình cổ. Thế nhưng phát triển thì không có nghĩa là phải xây dựng các công trình mới tại những khu vực trung tâm thì mới được, vì TP.HCM có nhiều quỹ đất ở các khu vực ngoài xung quanh trung tâm TP, như vậy vừa giảm mật độ giao thông đồng thời không bị động chạm vào những công trình cổ. Tôi xin khẳng định lại, phát triển không có nghĩa là phải phá cái cũ đi và xây cái mới. Cách hiểu phát triển như thế rất là cơ học.

Xung quanh tòa nhà Dinh Thượng Thơ, theo tôi toàn bộ khu trung tâm hiện nay của TP không nên xây dựng những tòa nhà hiện đại vào đó nữa mà nên chỉnh trang và bảo tồn.

Theo baovanhoa.vn