Ngân hàng VDB đang phải trả nợ thay cho DNNVV hàng nghìn tỷ đồng

Tại Hội thảo Nâng cao hiệu quả của các quỹ bảo lãnh tín dụng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) do Trung tâm Thông tin và Dự báo KT-XH quốc gia (Bộ KH&ĐT) tổ chức chiều 21/9, nhiều ý kiến cho rằng, hiện đang có nhiều hạn chế trong phối hợp giữa các bên liên quan trong quá trình thẩm định, giải ngân, thu hồi nợ dẫn tới bảo lãnh tín dụng cho DNNVV không hiệu quả.

Được biết, từ năm 2011, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 03/2011/QĐ-TTg về quy chế bảo lãnh cho DNNVV vay vốn ngân hàng thương mại (NHTM). Năm 2013, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục ra Quyết định số 58/2013/QĐ-TTg về quy chế thành lập, tổ chức, hoạt động của quỹ bảo lãnh tín dụng cho DNNVV tại các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Đến nay, cả nước chỉ có 27 Quỹ được thành lập với mục tiêu là cầu nối giữa ngân hàng và các DN, tuy nhiên, theo đánh giá của các chuyên gia, hiệu quả hoạt động của các quỹ bảo lãnh tín dụng DNNVV như hoạt động bảo lãnh của Ngân hàng phát triển Việt Nam (VDB) thời gian qua chưa được đánh giá cao, chủ yếu do ngân sách địa phương góp, tổ chức tín dụng có tham gia góp vốn song chỉ ở mức khiêm tốn bởi quỹ hoạt động phi lợi nhuận, trong khi ngân hàng hoạt động vì lợi nhuận.

Đây là một thực trạng tréo ngoe vì Việt Nam hiện có khoảng 70% DNNVV chưa tiếp cận được vốn tín dụng. Đa số đều rất khó tiếp cận vốn ngân hàng do không có tài sản đảm bảo và hầu như cũng không thể tiếp cận vốn từ sự bảo lãnh của các quỹ.

Báo cáo cho biết, tổng vốn điều lệ của 27 quỹ bảo lãnh tín dụng trong cả nước ước khoảng 1.462 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách nhà nước cấp là 1.318 tỷ đồng, vốn góp của các tổ chức cá nhân theo quy định là 143 tỷ đồng.

Lũy kế doanh số bảo lãnh của các quỹ bảo lãnh tín dụng từ năm 2002 đến ngày 30/6/2016 ước khoảng trên 4.161 tỷ đồng. Tổng số tiền các quỹ bảo lãnh tín dụng đã phải thực hiện nghĩa vụ trả nợ thay cho DNNVV ước khoảng 361 tỷ đồng. Tại VDB, Trong 78 khoản mà ngân hàng trả nợ thay thì còn 73 khoản chưa thu được. Hoặc đang có nhiều hợp đồng bảo lãnh có sự tranh chấp giữa VDB và các ngân hàng thương mại mà khi khởi kiện, tòa án các cấp đã buộc VDB phải trả nợ ngân hàng thay cho DNNVV.

Nói về việc bảo lãnh tín dụng cho DNNVV tại Ngân hàng Phát triển Việt Nam (VDB) gặp nhiều khó khăn, bà Hoàng Thị Nhị, Trưởng ban bảo lãnh VDB cho biết, nhiệm vụ đặt ra cho VDB bảo lãnh tín dụng cho DNNVV nhưng lại không cấp nguồn cho đơn vị này thực hiện, trong khi đó hoạt động của VDB còn đang gặp nhiều khó khăn. Cụ thể, quy trình thẩm định dự án đầu tư của VDB và các ngân hàng thương mại chưa thống nhất nguyên tắc phối hợp, điều kiện, trình tự thủ tục…

Bà Nhị cho rằng, tại VDB, chỉ trong 2 năm 2008-2010, VDB đã cấp gần 2.000 thông báo bảo lãnh cho DN, trên cơ sở đó, các NHTM đã phát thành gần 1.356 chứng thư bảo lãnh tương đương gần 10.000 tỷ đồng. Từ năm 2011 đến nay việc bảo lãnh tín dụng này không được thực hiện.

Khẳng định bảo lãnh tín dụng cho DNNVV rất rủi ro, bà Nhị thông tin, thời gian qua, VDB phải trả nợ thay cho DNNVV là 81 chứng thư với số tiền tương đương 1.000 tỷ đồng, chiếm khoảng 10% tổng số tiền mà VDB đứng ra bảo lãnh trong thời kỳ trước. Hiện nay vẫn còn 77 chứng thư còn tồn lại tương ứng với 600 tỷ đồng tiền bảo lãnh, cộng với 300 tỷ đồng tiền lãi, nghĩa là còn khoảng 900 tỷ đồng tại các ngân hàng thương mại mà VDB nhiều khả năng phải trả nợ thay.

Tổng cộng VDB phải trả nợ thay khoảng 2.000 tỷ đồng, tương đương 20% tổng tiền bảo lãnh của 2.000 chứng thư bảo lãnh đã phát hành. Theo bà Nhị, điều này dẫn tới sự tranh chấp giữa VDB và các ngân hàng thương mại. Theo đó có 31 vụ kiện đã xảy ra, trong đó có vụ ngân hàng thương mại kiện VDB không trả nợ thay hoặc kiện DN vì không thực hiện nghĩa vụ trả nợ.

Để Quỹ bảo lãnh tín dụng cho DNNVV phát huy hiệu quả, TS. Đặng Đức Anh đề xuất, cần phải tạo ra cơ chế bảo lãnh tương trợ thí điểm (với sự tham gia của hiệp hội), thiết lập các điều kiện khung và hỗ trợ trong thời gian đầu, thúc đẩy sự tham gia của tư nhân vào hệ thống bảo lãnh này và dần chuyển giao hệ thống cho DN tư nhân; phạm vi bảo lãnh có thể được điều chỉnh thành bảo lãnh tối đa 80% khoản vay của DNNVV tại tổ chức tín dụng…

Chuyên gia này cũng đề xuất cần tạo trách nhiệm chia sẻ rủi ro cho cả các quỹ BLTD và các NHTM với tỷ lệ tương ứng 80% và 20%. Với cơ chế này, khi chịu trách nhiệm về khoản vay được bảo lãnh, các ngân hàng thương mại sẽ tăng trách nhiệm kiểm tra, giám sát cho vay và xử lý thu hồi nợ.

Mai An (t/h)