Chấn thương mắt do làm nông có thể gây mù

Đây là một bệnh nặng, nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến biến chứng thủng giác mạc, viêm nội nhãn và có thể phải bỏ nhãn cầu. Khi bệnh khỏi sẽ đển lại sẹo giác mạc làm thị lực của người bệnh bị giảm trầm trọng và có thể dẫn đến mù lòa.

Giác mạc là mô trong suốt, không có mạch máu nằm phía trước của lớp vỏ ngoài nhãn cầu. Nếu ví con mắt như một cái máy ảnh, thì giác mạc là một thấu kính quan trọng trong hệ thống quang học của máy ảnh đó. Giác mạc chiếm đến 2/3 lực khúc xạ của mắt, vì vậy những tổn thương trên giác mạc sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến thị lực của người bệnh. Giác mạc được bảo vệ bởi lớp tế bào biểu mô phủ lên trên bề mặt, ngăn các yếu tố gây bệnh không xâm nhập được vào giác mạc. Khi bị chấn thương nông nghiệp, lớp tế bào biểu mô bảo vệ giác mạc bị tổn thương, đồng thời các vi sinh gây bệnh, đặc biệt là nấm từ hạt thóc, lá lúa, côn trùng,... sẽ nhiễm vào gây viêm loét giác mạc, đây là hiện tượng mất tổ chức giác mạc do hoại tử, gây ra bởi một quá trình viêm trên giác mạc.

Dấu hiệu nhận biết

Khi bị viêm loét giác mạc, người bệnh sẽ thấy mắt bị cộm chói, đau nhức, sợ ánh sáng, chảy nước mắt, mắt đỏ và sưng nề, rất khó mở mắt. Thị lực người bệnh giảm nhiều, trường hợp nặng mắt chỉ còn cảm nhận được ánh sáng. Khám mắt sẽ thấy: mi và kết mạc phù nề, trường hợp nặng có thể gây sụp mi mắt. Trên giác mạc có một ổ loét. Tùy nguyên nhân mà ổ loét có đặc điểm khác nhau. Nếu loét giác mạc do vi khuẩn: ổ loét có ranh giới không rõ, đáy ổ loét thường phủ một lớp hoại tử bẩn. Nếu loét giác mạc do nấm: ổ loét ranh giới rõ, bờ gọn thường có hình tròn hoặc bầu dục, đáy ổ loét thường phủ một lớp hoại tử dày, đóng thành vảy gồ cao, bề mặt vảy khô ráp và khó bóc. Nếu loét giác mạc do Acanthamoeba (amíp): ổ loét giác mạc thường kèm theo áp-xe giác mạc hình vòng. Giác mạc xung quanh ổ loét bị mờ đi (do thâm nhiễm các tế bào viêm và dịch). Tiền phòng mắt có thể có ngấn mủ.

Điều trị thế nào?

Loét giác mạc là một bệnh nặng, khó điều trị, nhất là khi bệnh nhân đến khám muộn khi bệnh đã ở giai đoạn nặng. Việc điều trị bệnh viêm loét giác mạc có thể kéo dài hàng tháng gây tốn kém, ảnh hưởng đến cuộc sống, công việc và đôi khi ảnh hưởng đến tâm lý người bệnh. Bệnh viêm loét giác mạc có thể gây nhiều biến chứng. Tăng nhãn áp là một biến chứng thường gặp, khi đó áp lực trong mắt tăng cao hơn bình thường, người bệnh đau nhức nhiều, nếu kéo dài có thể làm teo thị thần kinh và người bệnh mù vĩnh viễn. Loét giác mạc có thể gây viêm nội nhãn, tức là nhiễm trùng lan tỏa ra phần sau nhãn cầu, đây là một biến chứng nặng khó điều trị bảo tồn được nhãn cầu và có thể gây teo nhãn cầu. Loét giác mạc nếu không được điều trị đúng và kịp thời ổ loét có thể lan rộng và xuống sâu gây thủng giác mạc, trường hợp nặng có thể phòi tổ chức nội nhãn và phải phẫu thuật để bỏ mắt. Một biến chứng hiếm gặp là gây nhãn viêm giao cảm cho mắt bên kia làm cho mắt lành cũng bị viêm và nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến mất thị lực. Với các trường hợp viêm loét giác mạc dù nhẹ, khi điều trị khỏi đều để lại sẹo làm mất tính trong suốt của giác mạc, ảnh hưởng đến chức năng quang học của giác mạc và người bệnh bị giảm thị lực, trường hợp nặng, sẹo dày, mắt bệnh nhân có thể chỉ còn nhận biết được ánh sáng. Khi điều trị khỏi sẽ để lại sẹo trên giác mạc gây giảm thị lực vĩnh viễn.

Lời khuyên của thầy thuốc

Khi bị chấn thương nông nghiệp gây viêm, loét giác mạc, người bệnh phải đến khám bác sĩ chuyên khoa mắt để được chẩn đoán xác định và điều trị kịp thời. Nếu điều trị nội khoa bằng thuốc không hiệu quả hoặc trong những trường hợp nặng có thể phải phẫu thuật ghép giác mạc điều trị, với mục đích thay thế giác mạc bệnh lý bằng mô giác mạc lành từ người hiến. Người bệnh tuyệt đối không được mua thuốc tại các hiệu thuốc để tự điều trị. Hiện nay, tại các hiệu thuốc có rất nhiều loại thuốc nhỏ mắt có chứa corticosteroid được bán tràn lan. Nếu người bệnh bị viêm loét giác mạc, đặc biệt là do nguyên nhân nấm mà dùng những thuốc này sẽ làm cho bệnh trở nên trầm trọng và gây ra những biến chứng rất nguy hiểm. Hơn nữa sẽ làm chậm thời gian được điều trị thuốc đặc hiệu làm cho bệnh nặng thêm.

Để phòng viêm loét giác mạc do chấn thương nông nghiệp, người dân cần phải đeo kính bảo hộ mắt khi làm việc như gặt, tuốt lúa, tỉa cây,... để tránh chấn thương mắt gây tổn thương giác mạc. Khi bị chấn thương, tuyệt đối không day giụi mắt hay tự nhỏ thuốc vào mắt, có thể chỉ dùng nước muối sinh lý loại tra mắt để tra rửa mắt trong khi chờ khám bác sĩ chuyên khoa.

BS.TS. Lê Xuân Cung (Trưởng khoa Giác mạc - Bệnh viện Mắt Trung ương)